طیبه محمدی پور

رقابت در کسب مرجعیت علمیو اثرگذاری مؤثر بر سایر کشورها، با ابزارهای علم و فناوری و به ویژه در قالب دیپلماسی علمی، موضوعی است که طی سال های اخیر مورد توجه اغلب کشورهای منطقه، به ویژه جمهوری اسلامی ایران و ترکیه قرار گرفته است. بر این اساس، مقاله حاضر این پرسش اصلی را مطرح می کند که «چگونه ایران و ترکیه از ظرفیت های دیپلماسی علمی به منظور دستیابی به مرجعیت علمی در منطقه خاورمیانه بهره گیری می کنند؟». فرضیه مقاله با استخراج یافته های خود به روش توصیفی- تحلیلی و از طریق تطبیق فعالیت های ایران و ترکیه در دستیابی به مرجعیت علمی در منطقه بیان می کند: «بهره گیری از ظرفیت های دیپلماسی علمی همچون همکاری های مشترک علمی، جذب نخبگان و برنامه های مبادله در قالب پروژه های دانشگاهی و پژوهشی، تأسیس دانشگاه های بین المللی و تنوع بخشی به مقاصد گردشگری علمی قادر است کسب جایگاه مرجعیت علمی کشورهای مذکور را تسریع و تسهیل کند».

بهره گیری از ظرفیت های علمی و فناوری با هدف تأمین اهداف و منافع ملی و رسیدن به سطحی از همکاری های بین المللی، پدیده ای است که با نام «دیپلماسی علمی» مورد استفاده دولت ها قرار می گیرد. دیپلماسی علمی به دولت ها امکان می دهد تا در مناسبات دوجانبه و یا چندجانبه خود در سازمان های بین المللی که ماهیتاً سازمان هایی برای شکل دهی به همکاری بین المللی اند، به پیگیری منافع و مطالبات خود و تعامل با نظام جهانی مبادرت نمایند. سؤال پژوهش حاضر این است که شاخصه های دیپلماسی علمی در اسناد فرادستی جمهوری اسلامی ایران چیست و نحوه تعامل بر اساس شاخصه های مذکور در سازمان های بین المللی (سرن، توآس و آیسسکو) چگونه صورت می گیرد؟ مقاله حاضر به روش توصیفی و از طریق تحلیل محتوای کیفی مفاد اسناد فرادستی جمهوری اسلامی ایران فرضیه پژوهش را این گونه مطرح می کند که در اسناد فرادستی، شاخصه های دیپلماسی علمی در ابعاد همکاری های علمی بین المللی، پژوهش های مشترک علمی، شبکه سازی نخبگان و دانشمندان در سطح منطقه ای و جهانی مطرح شده و جهت کلی تلاش های دیپلماسی علمی ایران در سازمان های بین المللی مذکور نیز در راستای اجرا و پیاده سازی شاخصه های بیان شده صورت می گیرد.