راضیه فانی

در این پژوهش رمان های پسامدرن «لطفاً درب را ببندید» از جواد مجابی، نویسنده و ادیب معاصر ایرانی که از ویژگی های پسامدرن در شرایطی غیر از «وضعیت» تحقق آن بهره گرفته است و «شهر شیشه ای» از پل اُستر نویسنده و ادیب معاصر آمریکایی که در بستر فرهنگی و اجتماعی تحقق «وضعیت پست مدرن» قلم زده شده است به صورت تطبیقی بررسی شده اند. ادبیات تطبیقی می تواند بینانظریه ای باشد؛ یعنی افزون بر نظریه مکتب های ادبی از نظریه های دیگر چون پسامدرنیستی بهره گیرد. هر دو نویسنده بیش از هر چیزی بر شرایط انسان با تمام ویژگی ها و پیچیدگی-هایش تمرکز دارند و به هویت و به آنچه هویت را می سازد، می اندیشند. انتظار می رود به دلیل گسترده بودن موضوع پست مدرن در غرب، ساختارشکنی ها در آثار اُستر هوشمندانه تر باشد و با وجود تعدد روایت های نامنسجم در رمانش به خوبی مشخصه های پست مدرن را در آن جلوه گر سازد؛ حال آنکه مجابی در تکاپوی نزدیک کردن رمان های خود به مؤلفه های پسامدرنیستی است و اگر هم کاستی ای دیده می شود به دلیل تازه بودن آموخته های بنیادی مسئله پست مدرن در ایران و عدم وجود آموزش های آکادمیک در این زمینه باشد.

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر رفتارهای پرخطر و تاب آوری دانش آموزان دارای تجربه آسیب به خود در شهرستان راز و جرگلان انجام گرفت. روش: پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری پژوهش، همه دانش آموز مقطع متوسطه شهرستان راز و جرگلان است. نمونه پژوهشی شامل 40 دانش آموز است که از میان دانش آموزان دارای سابقه آسیب به خود به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین شدند. پس از آن به گروه آزمایش هر هفته یک جلسه یک ساعت و نیم و درمجموع طی 10 جلسه مهارت ذهن آگاهی آموزش داده شد. داده های پژوهش از طریق مقیاس تاب آوری کانر و دیویدسون (2003) و مقیاس ریسک نوجوانان ایرانی زاده محمدی و احمدآبادی (2008) جمع آوری شد. پس از اتمام آخرین جلسه آموزش، به طور هم زمان و در شرایط یکسان پس آزمون برای دو گروه آزمایش و کنترل اجرا شد؛ و داده های به دست آمده با استفاده از تحلیل کواریانس چندمتغیره (MANCOVA) مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج به دست آمده تأثیر آموزش ذهن آگاهی را بر افزایش تاب آوری و کاهش رفتارهای پرخطر و مؤلفه های آنها در گروه آزمایشی را تأیید می کند. بحث: در توصیف یافته های این تحقیق می توان گفت، آموزشهای مبتنی بر ذهن آگاهی یکی از رویکردهای مؤثر آموزشی و درمانی درزمینه بهبود سلامت روانی و غنی سازی زندگی افراد است که دارای ساختار مطلوبی برای کار روی مسائل مختلف مراجعان ازجمله افزایش تاب آوری و کاهش رفتارهای پرخطر است.

این پژوهش به بررسی «ازهم گسیختگی ها» به عنوان یکی از انواع شگردها و تمهیداتی می پردازد که در داستان های کوتاه و رمان های پسامدرنیستی تجلی می یابد. رمان «مومیایی»، یکی از آثار پست مدرن مجابی است که از نظر زبان، بیان، ساختار و تصاویر، جایگاهی ویژه دارد. در این پژوهش با تکیه بر آرای «دریدا» و با رویکردی توصیفی- تحلیلی، به تحلیل ساختار و محتوای کیفی رمان مومیایی و بازتاب شگردهای ازهم گسیختگی در آن پرداخته شده است، تا از این طریق پویایی منحصربه فرد و سبک خاص «مجابی»، بیشتر آشکار شود. نتیجه پژوهش نشان می دهد که مجابی در نقش هنرمندی چیره دست، ساخت عادی کلام را شکسته و ساختی در ظاهر ازهم گسیخته، متکثر و در عین حال هنری ایجاد کرده است. او با به کار گرفتن شگردهای مختلفِ ازهم گسیختگی، مدلول-های جدید، اما نه چندان دور از ذهن ایجاد کرده است؛ به گونه ای که خواننده هم این امکان را دارد که در تعیین این مدلول ها سهیم باشد. کاربرد زبانی پیچیده و مشوش، چینش واژه ها بدون ارتباطی منطقی و محتوایی در قالب های رؤیاگونه و ساختارشکن، از ویژگی های بارز این اثر است.

گفتمان مکالمه به توصیف ارتباط ساختار گفتمانی متن و فعالیت های ذهنی پردازش، ذخیره و بازیابی اطلاعات می پردازد. درگفتمان مک ال مه، کی ف یت ارتباط گیری در چهار سطح بلاغی، ارجاعی، مضمونی و کانونی مورد تحلیل قرار می گیرد. با توجه به این امر، در پژوهش حاضر، مثنویِ پست مدرنِ «طهران، تهران» سروده «اندیشه فولادوند» با رویکرد گفتمان مکالمه در چهار سطح یاد شده، مورد تحلیل قرار گرفته و جریان اطلاعات در گفت و گوی شاعر با مخاطب بررسی شده است. مطالعه گفتمان مکالمه در این ترانه  نشان داد که  شاعر  قلمروهای تجربی از نگاشت های امروزی زبان نسل سوم را به خوبی دریافته است؛ قلمروهایی که در تعامل با نگاشت های نسل اول پس از انقلاب اسلامی هستند. نگاشت های امروزی موجب ایجاد موضوعات فرامتنی در سطوح  چهارگانه متن شعر (مکالمه) می شوند و زبان روایت در شعر را پویا و متنوع  می سازند.  شاعر با شِکوه آغازین و کاربرد هوشمندانه لحن حماسی و تغییر مخاطب از شگرد جریان سیال ذهن بهره گرفته است  تا مفاهیم هستی شناختی هویت را با گسست نسلی، تنهایی و بیگانگی نسل سوم پیوند زند و او را در پایان،  به همراهی خود برای تولید اندیشه دعوت نماید. در بخش پایانی  پژوهش نیز با اشاره به گفتمان موسیقایی مکالمه، وجوه شناختی گفت وگو از طریق موسیقی نشان داده شده است.

بهمن فُرسی از هنرمندان معاصری است که آثار ارزشمندی در حوزه ادبیات داستانی به جامعه ادبی ارائه کرده است. در این پژوهش تلاش بر آن است تا شگردهای ایجاد طنز موقعیت در داستان های فرسی مورد کاووش قرار گیرد. در این گونه از طنز، کلام نقش چندانی ندارد بلکه طنزپرداز صحنه ای می آفریند که تصور و تجسم آن خنده دار است. بررسی ها نشان می دهد که عامل کلیدی ایجاد موقعیت های طنز آمیز در «شب یک، شب دو» استفاده از شگردهای رفتاری طنز ساز و در «نبات سیاه» استفاده از شگردهای کلامی است که علاوه بر خنده انگیزی، با ظرافت سیستم فرهنگی جامعه را به سخره می گیرند. تنوع گسترده تکنیک های طنز موقعیت یکی از ویژگی های سبکی بارز در آثار داستانی فرسی است. این امر نشان دهنده تسلط نویسنده بر شیوه ها و الگوهای ایجاد این شاخه از طنز است. فضاهای حاکم بر آثار او اغلب مضحک، پوچ و سرشار از دلهره اند. شخصیت های حاضر در داستان ها همچون سایر آثاری که رگه هایی از طنز دارند، درگیر دل مشغولی ها و خواسته های نامعقول شده اند که با عکس العمل های غیرمنطقی و تا حدی احمقانه و مضحک سعی در رفع آن دارند.

طنز موقعیت طنزی برگرفته از تصویر ها، تصور ها و مفاهیم است که می تواند آمیزه ای از رفتار، موقعیت، صحنه و گفتار باشد. در میان داستان نویسندگان معاصر، عباس معروفی در آثار خود، از ساخت موقعیت های طنز آمیز برای نشان دادن مشکلات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی سود جسته است. ازاین رو در تحقیق حاضر تلاش می شود تا انواع موقعیت های طنز آمیز در دو اثر معروفی و شگرد های ایجاد و بازتاب اجتماعی آن ها موردبررسی قرار گیرد. با تفحص در موقعیت های موجود در این آثار می بینیم که عامل کلیدی ایجاد موقعیت های طنز آمیز نام های مضحک در شخصیت پردازی ها و حرکات مضحک در رفتار است. شبکه ارتباطی اشخاص هم نقش مهمی در شکل گیری موقعیت طنزآمیز دارد. نویسنده با استفاده از این شگرد ها علاوه بر خنده انگیزی، با ظرافت سیستم سیاسی و فرهنگی جامعه را به سخره می گیرد. مهم ترین موضوعاتی که نویسنده در قالب موقعیت های طنز آمیز به آن ها توجه دارد عبارت اند از معضلات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، بی عدالتی و وجود فساد در بین ارگان های مختلف سیاسی و اداری.