سیروس محمودی

پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت مؤلفه های هویت ملی در کتاب های درسی پایه دوازدهم متوسطه نظری انجام شده است. این پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است. جامعه آماری پژوهش، شامل همه ی کتاب های درسی پایه دوازدهم است که در سال1397 چاپ شده است. شش عنوان کتاب تحلیل فرهنگی، دین و زندگی، هویت اجتماعی، فارسی 3، نگارش 3 و تاریخ 3 به صورت هدفمند در نمونه قرار گرفت. ابزار اندازه گیری، چک لیست (سیاهه وارسی) تحلیل محتوای محقق ساخته بوده است و نتایج پژوهش با استفاده از شاخص های آمار توصیفی بررسی شده است. یافته های پژوهش نشان داد که در کتاب های درسی پایه دوازدهم، به برخی از ابعاد و مؤلفه های هویت ملی توجه کافی نشده است. فراوانی مؤلفه های هویت ملی در کتاب های درسی پایه دوازدهم رشته علوم انسانی به طور معناداری بالاتر از کتاب های درسی رشته های تجربی و ریاضی بوده است.

این پژوهش، با هدف بررسی و تحلیل محتوای کتاب های درسی دوره ابتدایی و متوسطه اول از نظر توجه به مؤلفه های فریضه امر به معروف و نهی از منکر انجام شده است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع تحلیل محتواست. جامعه آماری شامل کلیه کتاب های درسی دوره ابتدایی و متوسطه اول است که با روش نمونه گیری هدفمند، شش عنوان کتاب «هدیه های آسمانی»، «مطالعات اجتماعی»، «فارسی»، «تفکر و پژوهش»، «پیام های آسمانی» و «تفکر و سبک زندگی»، با 27 جلد در نمونه تحقیق قرار گرفت. ابزار پژوهش، سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته بوده است که برای تعیین روایی آن از روش روایی صوری، و برای تعیین پایایی آن از روش ویلیام اسکات استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد که در کتاب های درسی پایه های اول، دوم و سوم ابتدایی و پایه هشتم متوسطه اول، هیچ اشاره ای به مؤلفه های امر به معروف و نهی از منکر نشده است. در مجموع، یافته های پژوهش بیانگر این است که در کتاب های بررسی شده، توجه متعادل و متوازنی به مؤلفه های فریضه امر به معروف و نهی از منکر نشده است.

هدف پژوهش حاضر، جمع آوری و یکپارچه سازی اثربخشی اجرای «برنامه فلسفه برای کودکان» بر مهارت های فکری و محاسبه میزان اثر آنها با استفاده از رویکرد پژوهشی فراتحلیل بود. بدین منظور 27 پژوهش(یازه زمانی1398- 1388) که از لحاظ روش شناسی مورد قبول بود انتخاب و فراتحلیل بر روی آنها انجام شد. ابزار پژوهش چک لیست فراتحلیل بود که 1485 شرکت کننده را در خود جای داده بود. پس از خلاصه کردن نتایج پژوهش ها، اندازه اثر محاسبه و بر اساس رویکرد فراتحلیل هانتر و اشمیت ترکیب شده و طبق جدول کوهن تفسیر شدند. یافته های پژوهش نشان داد که میزان اثر ترکیبی اجرای «برنامه فلسفه برای کودکان» بر مهارت های فکری 57/0 بود(p</0001). این میزان اثر در دوره ابتدایی 56/0 و برای دوره متوسطه62/0 بوده است. همچنین این میزان برای دانش آموزان دختر 58/0 و برای دانش آموزان پسر45/0 بود. انجام فراتحلیل های جداگانه نشان داد که اثر اجرای این برنامه بر مهارت پرسشگری74/، بر هوش56/، تفکر انتقادی55/0 و بر خلاقیت 50/0 بود. همچنین نتایج حاصل از تحلیل تعدیلی، بیانگر اثرگذاری متغیرهای تعدیل کننده در این مداخلات بود. بر اساس نتایج فراتحلیل حاضر، میزان اثر اجرای برنامه فلسفه برای کودکان  بر مهارت های فکری دانش آموزان مطابق جدول کوهن، زیاد می باشد.

هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت مؤلفه های اخلاق زیست محیطی در کتاب های درسی دوره متوسطه اول می باشد. روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کتاب های درسی دوره متوسطه اول می باشد که در سال 1398چاپ شده است و سه عنوان کتاب «پیام</span><span> های آسمان»، «مطالعات اجتماعی» و «علوم تجربی» با 9 جلد کتاب به صورت هدفمند در نمونه قرار گرفت. ابزار پژوهش، سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته بوده است که روایی آن به وسیله متخصصان تعیین شده و برای تعیین پایایی از روش ویلیام اسکات استفاده شده است. داده های حاصل با استفاده از شاخص های توصیفی در فرایند تحلیلی «آنتروپی شانون» مورد بررسی قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که مؤلفه های «شناخت طبیعت و استفاده صحیح از آن» با ضریب اهمیت139/، «پرهیز از آلوده نمودن محیط زیست» با ضریب اهمیت138/، «درخت کاری و حفاظت از فضای سبز» با ضریب اهمیت 128/ دارای بیشترین ضریب اهمیت و مؤلفه های «حفاظت از تنوع زیستی» با ضریب اهمیت 096/، «دیدگاه اسلام در زمینه محیط زیست» با ضریب اهمیت 095/و «احساس مسؤلیت در برابر حیات وحش» با ضریب اهمیت 07/، دارای کمترین ضریب اهمیت بوده و به مؤلفه «رعایت حقوق حیوانات» هیچ توجهی نشده است.

هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل میزان توجه به اصول پنج گانه دین اسلام(توحید، نبوت ،معاد، عدل و امامت) در کتاب های درسی دوره ابتدایی است. روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است. جامعه پژوهش، کتاب های درسی دوره ابتدایی است که در سال1397 چاپ شده است و چهار عنوان «هدیه های آسمانی» ،«تعلیمات اجتماعی»،« فارسی» و «آموزش قران» با 21 جلد کتاب به صورت هدفمند در نمونه قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که در مجموع 3325 مرتبه به مفاهیم مرتبط با اصول دین اشاره شده است. که به ترتیب بیشترین فراوانی مربوط به اصول توحید با 46/35 درصد موارد، نبوت با 13/ 30 درصد موارد، امامت با 16/27 درصد موارد، معاد با 18/7 درصد موارد و عدل با 06/درصد موارد تحلیل شده می باشد. این نتایج بیانگر این است که آموزش اصل عدل در دوره ابتدایی مغفول واقع شده است. اصل عدل، نقش مهمی در کارآمدی نظام تربیتی اسلام دارد. از این رو ضروری است که آموزش اصل عدل در برنامه درسی دوره ابتدایی گنجانده شود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی کتاب های درسی دوره متوسطه دوم از نظر توجه به مؤلفه های پیشگیری از وابستگی به مواد انجام شد. روش این پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا بود. جامعه پژوهشی شامل همه کتاب های درسی دوره متوسطه دوم بود که در سال1397 چاپ شده است. نمونه گیری انجام نشد و همه جامعه پژوهشی بررسی شد. ابزار جمع آوری اطلاعات سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته بود که روایی آن به وسیله متخصصان و کارشناسان مربوطه تایید شد.یافته های پژوهش نشان داد که فراوانی مؤلفه های رویکرد پیشگیری از وابستگی به مواد، در دوره متوسطه دوم در رشته علوم تجربی 197 مورد، در رشته علوم انسانی 173 مورد و در رشته ریاضی 165 مورد است. در پایه های دهم و یازدهم توجه کافی به مؤلفه های رویکرد پیشگیری از وابستگی به مواد نشده است. همچنین در کتاب های درسی دوره متوسطه دوم به مؤلفه های «جرم و قوانین مرتبط با وابستگی به مواد»، «سابقه تاریخی مصرف موادمخدر»، «نقش استعمار در گسترش موادمخدر» هیچ اشاره ای نشده است. بر این اساس پیشنهاد می شود در کتاب های دوره متوسطه دوم (به ویژه در پایه های دهم و یازدهم) توجه بیشتری به مؤلفه های پیشگیری از وابستگی به مواد شود.

هدف پژوهش حاضر، بررسی کتاب های درسی هدیه های آسمانی دوره ابتدایی از نظر توجه به مؤلفه های اخلاق زیست محیطی است. روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است. جامعه آماری شامل کتاب های هدیه های آسمان پایه دوم تا ششم بوده است که با توجه به ماهیت موضوع نمونه گیری انجام نشده و همه جامعه آماری بررسی شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات، سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته بوده که با قضاوت متخصصان ساخته شده است و داده های حاصل با استفاده از شاخص های توصیفی در فرایند تحلیلی «آنتروپی شانون» مورد بررسی قرار گرفت. یافته های این پژوهش نشان داد که در کتاب های هدیه های آسمان دوره ابتدایی، 209 مرتبه به مؤلفه های اخلاق زیست محیطی اشاره شده است. در این کتاب ها به ترتیب به مؤلفه های «درختکاری و حفاظت از فضای سبز» با ضریب اهمیت 162/0، «شناخت طبیعت به عنوان مخلوق الهی و استفاده صحیح از آن» با ضریب اهمیت153/0، «بهداشت و سلامت» با ضریب اهمیت 150/0، «جمع آوری بهداشتی و بازیافت زباله» با ضریب اهمیت 144/0، «آیات و روایات در زمینه محیط زیست» با ضریب اهمیت 124/0 و «احساس مسئولیت در برابر حیات وحش» با ضریب اهمیت 115/0 توجه بیشتری شده است و به مؤلفه های «پرهیز از آلوده نمودن محیط زیست» با ضریب اهمیت 069/، «صرفه جویی و پرهیز از اسراف» با ضریب اهمیت 047/0، «رعایت حقوق حیوانات» با ضریب اهمیت 036/0 توجه کمتری شده است و به مؤلفه «تنوع زیستی» هیچ اشاره ای نشده است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای کتاب های درسی دوره ابتدایی و متوسطه اول از نظر توجه به مؤلفه های پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر انجام شد. روش: روش پژوهش توصیفی بود. جامعه آماری شامل همه کتاب های درسی دوره ابتدایی و متوسطه اول می باشد که در سال 1396 چاپ شده است. با توجه به ماهیت موضوع، نمونه گیری انجام نشده و تمام جامعه آماری بررسی شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات سیاهه تحلیل محتوای کتاب های درسی بوده که روایی آن توسط متخصصان علوم تربیتی و کارشناسان مربوطه انجام شده است. یافته ها: در مجموع در کتاب های درسی دوره ابتدایی و متوسطه اول، 176 مرتبه به جنبه های مختلف اعتیاد اشاره شده که 165مورد (75/93 %) مربوط به پایه هشتم، 9مورد (1/5 %) مربوط به پایه هفتم، 2مورد (13/1 %) مربوط به پایه نهم بوده است. در دوره ابتدایی اشاره ای به مؤلفه های پیشگیری از اعتیاد نشده است. مؤلفه «عوارض ناشی از اعتیاد» با 97 فراوانی (55 %) بیشترین و مؤلفه های «راه های پیشگیری از اعتیاد»، «جرم و قوانین مرتبط با اعتیاد»، و «سابقه تاریخی مصرف مواد مخدر» هر کدام با 6 فراوانی (4/3 %) کمترین فراوانی را داشته است. نتیجه گیری : یافته های این پژوهش نشان می دهد که در دوره ابتدایی و پایه های هفتم و نهم متوسطه اول به مؤلفه های پیشگیری از اعتیاد توجه کافی نشده و نیاز به توجه بیشتر دارد.

هدف این پژوهش، شناسایی آسیب ها و چالش های تربیت دینی دانش آموزان دوره متوسطه دوم از نظر دبیران معارف اسلامی و مشاوران مدارس است. در این پژوهش از روش تحقیق کیفی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را تمامی مشاوران و دبیران معارف اسلامی دوره متوسطه دوم شهر شیراز است و با روش نمونه گیری هدفمند، 12 نفر از دبیران معارف اسلامی و 9 نفر از مشاوران مدارس دخترانه و پسرانه (در سال 1397) به عنوان نمونه انتخاب شده اند. برای جمع آوری اطلاعات از روش "مصاحبه نیمه ساختار یافته" استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از رویکرد توصیفی – تفسیری استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که به روز نبودن دانش دبیران معارف اسلامی و مربیان پرورشی، ناآشنایی برخی از معلمان و والدین دانش آموزان با خصوصیات دوره بلوغ، ناکافی بودن برنامه های پرورشی مدارس، تأثیر مخرب بیکاری فزاینده جوانان بر روحیه دینی دانش آموزان، وجود فقر در برخی از خانواده ها، الگو برداری نامناسب برخی از دانش آموزان از چهره های هنری و ورزشی، ناکافی بودن امکانات تفریحی ورزشی برای دانش آموزان، تأثیر منفی برنامه های ماهواره بر تربیت دینی دانش آموزان، استفاده نامناسب از فضای مجازی، پایبند نبودن برخی از خانواده ها به آداب و رسوم دینی، نامناسب بودن اخلاق و رفتار دینی برخی از معلمان، عدم توجه محتوای درسی معارف اسلامی به نیازهای رشدی دانش آموزان، وجود اعتیاد در برخی از دانش آموزان، نمره محوری و تأکید بر حفظ مفاهیم از مهم ترین چالش ها و موانع تربیت دینی در دوره متوسطه دوم است.

یکی از مسائل مهم دوران نوجوانی و جوانی، مسئله هویت یابی است و یکی از  مهمترین انواع هویت، هویت ملّی است.گستردگی پژوهش های انجام شده در این حوزه، ضرورت بررسی نظام مند پژوهش های گذشته را بیش از پیش آشکار  می کند. ارزیابی روش شناسی و نتایج این  مطالعات و همچنین نحوه تبیین ابعاد هویت ملی در آنها می تواند گام مؤثری در ترسیم تصویری جامع تر از مطالعات صورت گرفته قلمداد شود. هدف مطالعه حاضر، دسته بندی و یکپارچه سازی مطالعات صورت گرفته در حوزه هویت ملی نوجوانان و جوانان می باشد. برای رسیدن به این هدف از روش فراترکیب استفاده شده است.جامعه آماری شامل کلیه مقالات فارسی موجود در حوزه هویت ملی در نوجوانان و جوانان می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که پژوهشگران حوزه هویت ملی در نوجوانان و جوانان،تلقی یکسانی از هویت ملی ندارند. در واقع میان مؤلفه های هویت ملی توافق وجود ندارد و هر پژوهشگر  از دیدگاه خود مؤلفه هایی را در نظر گرفته است.همچنین پژوهش های گذشته، بیشتر بر موضوعاتی همچون ارتباط هویت ملی با سایر متغیرها،عوامل مؤثر بر هویت ملی و جایگاه هویت ملی در کتاب های درسی  متمرکز شده اندو در این پژوهش ها، جایگاه هویت ملی از دیدگاه اسلام بررسی نشده است.

هدف پژوهش حاضر، تحلیل کتاب های درسی دوره ابتدایی و متوسطه اول و دوم از نظر توجه به مؤلفه های مرتبط با امام رضا(ع) می باشد. روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است.جامعه پژوهشی شامل تمام کتاب های درسی پایه اول تا دوازدهم(چاپ سال1397) می باشد و 33جلد از کتاب های درسی به صورت هدفمند در نمونه قرار گرفت. ابزار پژوهش، چک لیست تحلیل محتوای محقق ساخته بوده است.یافته های پژوهش نشان داد که:1- در کتاب های درسی دوره ابتدایی، 83 مرتبه به مؤلفه های مرتبط با امام رضا(ع) توجه شده است. پایه چهارم با 53فراوانی(9/63 درصد)، پایه ششم با 15 فراوانی(18درصد)، پایه دوم با 13 فراوانی(7/15 درصد) و پایه پنجم با 2 فراوانی(4/2درصد)، توجه بیشتری به مؤلفه های مورد بحث داشته اند و پایه های اول و سوم، هیچ اشاره ای به مؤلفه های مرتبط با امام رضا(ع) نداشته اند. 2- در دوره متوسطه اول، 75 مرتبه به مؤلفه های مرتبط با امام رضا(ع) توجه شده است. پایه هفتم دارای 65 فراوانی(7/86درصد)، پایه نهم 6 فراوانی(8درصد) و پایه هشتم 4 فراوانی(3/5 درصد) بوده است.3-در دوره متوسطه دوم، 31 مرتبه به مؤلفه های مرتبط با امام رضا(ع) توجه شده است. در این دوره به ترتیب پایه یازدهم 17 فراوانی(55 درصد)، پایه دوازدهم 10 فراوانی(32درصد) و پایه دهم 4 فراوانی(13 درصد) داشته است.

هدف: بررسی و تبیین چالش ها و آسیب های تربیت دینی دانشجویان دانشگاه پیام نور  و ارائه راهکارهایی برای بهبود تربیت دینی  دانشجویان. روش: در این پژوهش از طرح تحقیق کیفی استفاده شده است و برای جمع آوری اطلاعات از روش "مصاحبه با هدایت کلیات" استفاده شده است. یافته ها : در این پژوهش، « تأثیر مخرب شبکه های ماهواره ای» ،«استفاده نامناسب از فضای مجازی» ، «مشکلات اقتصادی و دغدغه های شغلی دانشجویان» ،« تبلیغات ناکارآمد دینی و ضعف عملکرد کانون های دینی» ،« ناهماهنگی در گفتار و رفتار والدین»، « تدریس  دروس معارف به وسیله اساتید کم تجربه»، « به روز نبودن کتب معارف در دانشگاه » ، « عدم وجود تعامل مناسب بین دانشگاه و حوزه علمیه» ،« فعالیت ناکافی نهادهای مذهبی در دانشگاه»، « نمره گرایی و کاهش مشارکت دانشجویان در مباحث دینی» به عنوان موانع و آسیب های تربیت دینی دانشجویان شناسایی گردید. نتیجه گیری : برای بهبود تربیت دینی دانشجویان باید همه موانع و آسیب های تربیت دینی دانشجویان موشکافانه مورد بحث و بررسی قرار گیرد.عدم توجه به این موانع ، آسیب جدی به فرهنگ عمومی کشور وارد می کند.در واقع مهمترین آسیب تربیتی پیش روی دانشجویان، بیکاری فزاینده فارغ التحصیلان دانشگاهها است که از یک طرف سبب بی انگیزگی دانشجویان شده است و از طرف دیگر استکبار جهانی سعی دارد تا به کمک ماهواره و فضای مجازی ، ناکارآمدی دین و تربیت دینی را  به دانشجویان القا نماید.از این رو ضرورت دارد مسئولین  کشور با به کارگیری اصول اقتصاد مقاومتی و گزینش برنامه ریزی شده و هدفمند دانشجو ، زمینه اشتغال جوانان را فراهم آورند.