نعمت الله انوری

کلان شهر تهران با تحولات جمعیتی و کالبدی روبه رو است. از آنجا که بسیاری از قوانین، ضوابط و مقررات مزبور در ارتباط با این تحولات از تنوع و تعدد مراجع صدور و تنظیم برخوردار است این تنوع در مواردی ایجاد اشکال نموده و چه بسا پیرامون شهر به دست مجریان متفاوت و برنامه های مختلف، دچار دست کاری و تغییرات می شود. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که در چارچوب مطالعه روابط متقابل میان اسکان جمعیت و اشتغال ساماندهی حریم مادر شهر تهران بایستی بر اساس چه راهبردی انجام شود؟ برای بررسی مسئله پژوهش از طریق روش اسنادی و کتابخانه ای به جمع آوری اطلاعات پرداخته شده است و یافته های تحقیق حاضر به روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از قضاوت کارشناسانه (روش دلفی) و بهره گیری از شیوه پیمایش میدانی (مشاهده و پرسشنامه) به دست آمده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از روش تصمیم گیری چند معیاره تاپسیس به منظور ارائه استراتژی مناسب در مسائل مدیریتی حریم شهر تهران استفاده شده است. نتایج مقاله نشان می دهد که عدم مشارکت مردمی در صیانت از حریم شهر و تغییر کاربری ها رتبه اول را در بین مسائل مورد ارزیابی به دست آورده و از مسائل دیگر که در رتبه دوم قرار دارد عدم تدقیق محدوده شهری تهران و کنترل مستمر است و کمبود نیروی متخصص در امر مدیریت حریم شهری تهران، حاکمیت نگاه بخشی بر مدیریت جمعیت و فعالیت در رتبه های آخر قرار دارند.

بررسی تجربه کشورهای مختلف نشان می دهد که شهرها برای ادامه حیات خود نیازمند اراضی اطراف خود هستند. این نیاز در کشورهای توسعه یافته به نحو مطلوب مدیریت و ساماندهی شده است، به طوری که از پتانسیل ها موجود در این روستاها برای جذب توریست و کسب درآمد نیز استفاده می شود اما در کشورهای درحال توسعه، نوع نگاه به اراضی پیرامون، نگاهی احیاکننده نبوده و این نواحی به علت تغییر کاربری اراضی کشاورزی، گسترش افقی شهر، افزایش تراکم جمعیت، ساخت وسازهای بی رویه، تخریب محیط زیست و ...، تبدیل به کانون های بحرانی برای شهر شده است. یکی از مسائلی که در رابطه با اثرات کالبدی– فضایی مادر شهر تهران مورد توجه بوده و بازشناسی آن در اولویت می باشد، دگرگونی روستاها، دهستان ها و شهرهای موجود در حریم شهر در پیوند با تحولات فضایی تهران است. هدف از این پژوهش بررسی مسائل مدیریتی حریم کلان شهر تهران در ارتباط با روند فعلی و آتی تحولات کالبدی و جمعیتی می باشد. روش تحقیق از نوع کاربردی- تحلیلی می باشد و با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه ای به جمع آوری اطلاعات پرداخته شده است جامعه آماری این پژوهش شامل مدیران عالی سازمان های وابسته به شهرداری تهران می باشد و با توجه به گستردگی جامعه آماری و میسر نبودن امکان اجرای تحقیق بر روی کل جامعه، از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای استفاده شده است و اطلاعات به دست آمده با استفاده از روش دلفی و تکنیک روش های تصمیم گیری چند معیاره تحلیل شده است.

اسکان غیررسمی در اغلب کشورها، بعنوان یک مشکل و پدیده غیرقابل پذیرشی تلقی شده و مدیران شهری تعامل مطلوب و سازنده ای با ساکنان آن ندارند. در این مقاله، بر تغییر نگرش و رفتار مدیرت شهری نسبت به سکونتگاه های غیررسمی تاکید شده است. با این هدف که شیوه های برقراری روابط بین مردم و مدیریت را بررسی و امکان ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی در پرتو مشارکت مردمی را مطالعه کند. پرسش این است که نوع مداخله و نحوه عملکرد مدیران شهری، چه تاثیری بر میزان اعتماد و مشارکت مردم در بهبود آثار این پدیده خواهد داشت؟ جامعه آماری شامل مردم ساکن در منطقه میان آباد اسلامشهر در حوزه کلانشهری تهران- بعنوان مهم ترین محله دارای اسکان غیررسمی در این شهر- بوده است. تعداد 400 نمونه آماری از این میان انتخاب و بررسی برروی آن در دو دوره زمانی متفاوت (1386 و 1388)، انجام شد و سپس با نرم افزارهای spss و excel تحلیل صورت گرفت. نتایج تحقیق بیان کننده بروز تغییرات مثبتی در دو دوره زمانی است. بدین صورت که ارزیابی مثبت مردم از کیفیت خدمات ارائه شده از سوی مدیریت شهری، از 7 به 20 درصد افزایش یافته، رضایتمندی مردم از 18 درصد، به 38 درصد، تغییر یافته است، میزان اعتماد و باور مردم نسبت به مدیریت شهری از 16 به 27 درصد رسیده و میزان تمایل افراد به مشارکت های گوناگون در ساماندهی محله، از 15 به 33 درصد افزایش نشان می دهد.