مسعود ضیاءعلی نسب پور

در این مقاله مدل توجیهی را که گیرسون در مقاله «تخیل پذیری و توجیهِ وجهیِ الغاءپذیر» (2005) برای توجیهِ باورهای وجهی ارائه می کند بررسی می کنم. مدل توجیه پیشنهادی گیرسون مبتنی بر تخیل پذیری است. گیرسون تخیل پذیری را بر اساسِ تصور تحلیل می کند. گیرسون با پذیرشِ شباهت هایِ برخی از مولفه های شرح اش با مدل یبلو (1993)، ادعا می کند که از چند جهت بحث را پیش برده است. یکی از این پیشرفت ها از نظر گیرسون این است که او از تصور گزاره ای در توجیه باور وجهی استفاده می کند. در این مقاله نشان می دهم که گیرسون کمک چندانی به پیشبرد بحث نکرده است. از جمله به این دلیل که تصور گزاره ای به گونه ای که گیرسون تعریف می کند، هیچ کمکی به توجیه باور وجهی نخواهد کرد. علاوه بر آن گیرسون به این سوال که «تصور کردنِ گزاره ای دقیقاً یعنی چه؟» نمی تواند جوابی بدهد که مطابق آن آنچه را که قابل تصور گزاره ای دانسته، مثل نقیض حدس گلدباخ، قابل تصور باشد ولی گزاره های غیرممکن متافیزیکی و حتی گزاره های غیرممکن منطقی قابل تصورِگزاره ای نباشند.

یک ایده بسیار معروف در معرفت شناسی وجهی این است که تخیل پذیری یک گزاره، راهنمای خوبی برای امکان آن است. یبلو تخیل پذیریِ راهنمای امکان را برحسب تصورپذیری تحلیل می کند. فیوکو در مقاله «تخیل پذیری، تصور و معرفت وجهی»، علیه استفاده از تخیل پذیری مبتنی بر تصور در معرفت شناسی وجهی استدلال می کند. ایراد نخست فیوکو ناظر به این نظر یبلو است که شخص می تواند در مورد اینکه دقیقاً چه جهانی را در برابر ذهنش آورده اشتباه کند. فیوکو استدلال می کند از آنجا که چنین دیدگاهی به نتایج غیرقابل پذیرش می انجامد، باید کنار گذاشته شود. افزون بر این، فیوکو برای اینکه علیه کاربستِ تصور در معرفت شناسی وجهی استدلال کند، از مشروع بودن استفاده از مواضعه در مباحث وجهی سود می برد. از نظر او، وضع کردن در تصور مجاز است و وقتی از شخصی خواسته می شود که جهان ممکنی را در نظر بگیرد، شخص می تواند جهانی را که می خواهد در نظر بگیرد وضع کند. فیوکو از این امر نتیجه می گیرد که هر گزاره قابل فهمی تخیل پذیر خواهد بود و بنابراین، تخیل پذیری مبتنی بر تصور نمی تواند راهنمایی برای امکان باشد. در این مقاله، از مدل یبلو در برابر اشکال های فیوکو دفاع می کنم و نشان می دهم هیچ کدام از این اشکال ها بر مدل یبلو وارد نیست.

یک ایده بسیار معروف در معرفت شناسی امکان این است که تخیل پذیری یک گزاره، راهنمای خوبی برای امکان آن است. یبلو (1993) مدلی برای توجیه باورهای وجهی ارائه کرده است که بنابر آن تخیل پذیری یک گزاره، شاهدی بر امکان آن است. ون اینواگن (1998) بر این باور است که هر کسی که مدل یبلو را بپذیرد باید موضع او، شک گراییِ وجهی را بپذیرد. ون اینواگن برای اینکه برای موضع خود استدلال کند، وضعیت وجهی گزاره «آهن شفاف وجود دارد» را بنابر مدل یبلو بررسی می کند و ادعا می کند وضعیت وجهی این گزاره تصمیم ناپذیر است؛ یعنی ما نمی توانیم باور موجه داشته باشیم که ممکن است آهن شفاف وجود داشته باشد.به نظر می رسد پذیرش دیدگاه ون اینواگن درباره وضعیت وجهی گزاره آهن شفاف وجود دارد و توسعه و تعمیم آن، می تواند مدل یبلو (1993) در توجیه باورهای وجهی را با مشکلی جدی مواجه کند. به این صورت که اگر تحلیل ون اینواگن درباره وضعیت وجهی گزاره آهن شفاف وجود دارد را بپذیریم، باید گزاره های شهوداً ممکن را هم بنابر مدل یبلو تصمیم ناپذیر بدانیم. از سوی دیگر این امر کاملاً پذیرفتنی است که باورِ ما به امکانِ برخی از گزاره های شهوداً ممکن، موجه است: یعنی چنین گزاره هایی تصمیم ناپذیر نیستند. بنابراین مدل یبلو نادرست است. در این مقاله نشان می دهم که این استدلال در نشان دادنِ نادرستی مدل یبلو موفق نیست؛ یعنی برخلاف آنچه در ابتدا به نظر می رسید می توانیم هم مدل یبلو برای توجیه باورهای وجهی و هم نظر ون اینواگن درباره وضعیت وجهی گزاره های مثل آهن شفاف وجود دارد را بپذیریم.