سید وحید تولایی

زمینه و هدف: سومین اصل از اصول عمومی نظام نامه اخلاق حرفه ای سازمان نظام روانشناسی و مشاوره ایران عبارت است از: "اصل سودمندی و عدم آسیب رسانی". علی رغم وجود چنین توصیه ای، حوزه روانشناسی بالینی و مشاوره در ایران نسبت به آسیب زا بودن برخی مداخلات و گزارش آن ها در تحقیقات، بی تفاوت بوده است. این در حالی است که از شناسایی اثرات منفی روان درمانی چند دهه می گذرد. بااین حال، در فهم آسیب و اثرات منفی، زمینه سازهای آسیب و پیامدهای آن ابهام وجود دارد. بعلاوه، در پژوهش های موجود اغلب برای تعریف آسیب، نظر متخصصان و درمانگران موردتوجه بوده و فهم مشخصی در خصوص تجربه مراجعین به عنوان افرادی که از این خدمات بهره مند می شوند کمتر در دسترس می باشد. مواد و روش ها: مطالعه حاضر از نوع اکتشافی با روش تحقیق کیفی است. ابزار پژوهش مصاحبه نیمه ساختاریافته بوده که با 16 مشارکت کننده که به صورت هدفمند در طی مراحل کدگذاری انتخاب شدند و تجربه خود از شرکت در جلسات روان درمانی را آسیب زا می دانستند با استفاده از رویکرد نظریه داده بنیاد اشتراوس و کوربین با نرم افزار MAXQDA مورد تحلیل قرار گرفت و تا رسیدن به اشباع مقولات ادامه یافت. یافته ها: اطلاعات ثبت، کدگذاری و در قالب کدهای ثانویه، مقولات فرعی و اصلی طبقه بندی شدند. آتوریته درمانگر و ضعف رابطه درمانی به عنوان شرایط علی مرتبط با درمانگر، بعلاوه درماندگی مراجع، بت ساختن از درمانگر و بی اطلاعی از حقوق و فرآیند درمان به عنوان شرایط علی مرتبط با مراجع شناسایی شد. مطابق با تحلیل نظر مشارکت کنندگان، مقولات اصلی آسیب نیز شرم و سوءاستفاده شدن به دست آمد. نتیجه گیری: در فهم آسیب، به ماهیت بین فردی روا ن درمانی توجه چندانی صورت نگرفته و تمرکز بر مداخلات آسیب رسان و تصمیمات نادرست درمانگران بوده است. نتایج نشان می دهد هر درمانگر و هر روان درمانی پتانسیل آسیب زدن به مراجعین را دارد. آنچه می تواند روان درمانی را برای مراجعین آسیب زا سازد، عدم وجود پاسخ دهی مناسب درمانگر به تجربیات درونی مراجع است، خصوصاً زمانی که تجربیات ناخوشایند ایشان مرتبط با ارتباط درمانگر-مراجع باشد.

زمینه و هدف: میگرن یکی از شایع ترین سردردهای اولیه است. بر اساس پژوهش های انجام شده، استرس در شروع و گسترش میگرن نقش مهمی ایفا می کند. مطالعه حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس (Mindfulness-based stress reduction یا MBSR) به شیوه کتاب درمانی در مبتلایان به میگرن انجام شد. مواد و روش ها: جامعه این پژوهش شامل تمام زنان مبتلا به سردرد میگرنی مراجعه کننده به کلینیک سردرد بیمارستان بقیه اله شهر تهران طی ماه های آذر تا اسفند سال 1395 بود که از میان آن ها، 30 نفر به روش نمونه گیری مبتنی بر هدف انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه (15 نفر گروه آزمایش و 15 نفر گروه شاهد) قرار گرفتند. برای گروه آزمایش علاوه بر دارو درمانی رایج، یک دوره 8 جلسه ای MBSR به شیوه کتاب درمانی برگزار گردید، اما گروه شاهد تنها دارو درمانی را دریافت نمودند. مصاحبه بالینی برای تشخیص سردرد میگرنی، توسط پزشک متخصص مطابق با ملاک های انجمن بین المللی سردرد (International Headache Society یا IHS) انجام گرفت. به منظور جمع آوری داده ها، از مقیاس های افسردگی، اضطراب و استرس (21-Depression Anxiety and Stress Scale یا 21-DASS) و سنجش ناتوانی میگرن (Migraine Disability Assessment یا MIDAS) استفاده شد. یافته ها: درمان MBSR به شیوه کتاب درمانی، تأثیر معنی داری در کاهش میزان شدت سردرد نداشت (095/0 < P)، اما کاهش معنی داری در سطح استرس (001/0 > P)، اضطراب (001/0 > P)، افسردگی (001/0 > P)، ناتوان کنندگی (001/0 > P) و دفعات سردرد (001/0 > P) مشاهده شد. نتيجه گيري: مداخله MBSR به شیوه کتاب درمانی، می تواند در بهبود پریشانی، عملکرد فرد و تعداد روزهای سردرد فرد مبتلا به میگرن اثربخش باشد.