مهدى مشگى

بحث درباره رابطه واقعیت و ارزش به طور جدى از قرن هجدهم و توسط دیوید هیوم آغاز شد و پس از آن دیدگاه ناظر به وجود رابطه، موافقانى مانند جورج ادوارد مور و مخالفانى همانند جان سرل پیدا کرد. هیوم اظهار داشت که هیچ گزاره ارزشى اى را نمى توان به صورت منطقى از گزاره اى واقعى استنتاج کرد. در فلسفه اسلامى این مسئله با بحث مدرکات عقل عملى و عقل نظرى گره خورد. حل این مسئله در ارزشیابى گزاره هاى علوم انسانى تأثیر بسیارى دارد و پیش زمینه بحث «رابطه علم و ارزش» است. در این مقاله ضمن بحث تفصیلى درباره پیشینه مسئله، به بررسى دیدگاه هاى مختلف درباره رابطه منطقى باید و هست مى پردازیم و با تقریرى نوین از دیدگاه هیوم و ضمن ایراد نقدهاى جدید بر دیدگاه علامه طباطبائى، در پایان دیدگاه آیت اللّه مصباح مبنى بر چگونگى رابطه منطقى میان گزاره هاى ارزشى و گزاره هاى واقعى را با استفاده از ضرورت بالقیاس الى الغیر نشان مى دهیم.

«انسان محورى» تفکرى برخاسته از سکولاریسم است که از عصر نوزایى (رنسانس) و با ورود در هنر و ادبیات آغاز گردید و به تدریج، در عصر روشنگرى به جهان بینى جدیدى تبدیل شد. هدف از بررسى اومانیسم نشان دادن این واقعیت است که اومانیسم در حد یک اصطلاح باقى نمانده است و در حوزه هاى گوناگون معرفت شناسى، هستى شناسى، انسان شناسى، ارزش شناسى، علوم و مانند آن ورود پیدا کرده و یک عالم جدید با محوریت تفکر انسان بدون خداوند ایجاد کرده است. آنچه در بررسى اومانیسم مهم است کشف رابطه اومانیسم با دستاوردهاى آن است؛ زیرا بسیار اتفاق افتاده که انسان ها با یک جریان فکرى مخالفند؛ اما به سبب آنکه چگونگى ورود آن تفکر را در زندگى نمى دانند آن تفکر و جهان بینى را به صورت ناخودآگاه مى پذیرند و به آنچه نمى خواستند مبتلا مى شوند. گام اول در شناخت اومانیسم، رابطه آن با مسائل فکرى (معرفت شناسى، هستى شناسى، انسان شناسى و ارزش شناسى) و گام بعد رابطه آن با علوم و ابزار است. مقاله حاضر سعى دارد با روش تحلیلى توصیفى رابطه اومانیسم را با مسائل فکرى بررسى کند.