محمدمهدى عباسى آغوى

بحث درباره رابطه واقعیت و ارزش به طور جدى از قرن هجدهم و توسط دیوید هیوم آغاز شد و پس از آن دیدگاه ناظر به وجود رابطه، موافقانى مانند جورج ادوارد مور و مخالفانى همانند جان سرل پیدا کرد. هیوم اظهار داشت که هیچ گزاره ارزشى اى را نمى توان به صورت منطقى از گزاره اى واقعى استنتاج کرد. در فلسفه اسلامى این مسئله با بحث مدرکات عقل عملى و عقل نظرى گره خورد. حل این مسئله در ارزشیابى گزاره هاى علوم انسانى تأثیر بسیارى دارد و پیش زمینه بحث «رابطه علم و ارزش» است. در این مقاله ضمن بحث تفصیلى درباره پیشینه مسئله، به بررسى دیدگاه هاى مختلف درباره رابطه منطقى باید و هست مى پردازیم و با تقریرى نوین از دیدگاه هیوم و ضمن ایراد نقدهاى جدید بر دیدگاه علامه طباطبائى، در پایان دیدگاه آیت اللّه مصباح مبنى بر چگونگى رابطه منطقى میان گزاره هاى ارزشى و گزاره هاى واقعى را با استفاده از ضرورت بالقیاس الى الغیر نشان مى دهیم.