زهره همتی

این مقاله ضمن مرور روندهای حاکم بر روابط آمریکا و ایران در سه دهه گذشته، با بهره گیری از روش آینده پژوهی و تکنیک های آن، رویکرد احتمالی واشینگتن نسبت به تهران در دهه آینده را مورد بررسی قرار می دهد. بر اساس یافته های این پژوهش، سیاست مقابله گرایانه توأم با همکاری های محدود، به ویژه در مسائل منطقه ای، محتمل ترین گزینه آمریکا در برخورد با جمهوری اسلامی ایران در دهه آینده خواهد بود. چنین رویکردی در قالب بحث استفاده از قدرت هوشمند در سیاست خارجی آمریکا قابل درک است.

هویت ملی فراگیرترین و مشروع ترین سطح هویت در همه نظام های اجتماعی است. عوامل مختلفی از جمله آموزش و پرورش در شکل گیری این هویت تأثیرگذارند. در این میان، کتاب های درسی مورد استفاده در نظام آموزشی کشورها قابل توجه هستند. زیرا محتوای کتاب های درسی از اصلی ترین منابعی است که می تواند در تقویت یا تضعیف هویت ملی تأثیر جدی داشته باشد. در این نوشتار با کاربست روش تحلیل محتوا در چارچوبی مقایسه ای به دنبال پاسخ این پرسش هستیم که ابعاد متنوع مقوله هویت ملی در کتاب های درسی کشورهای ایران و افغانستان از چه کیفیتی برخوردارند؟ با بررسی کتاب های سه ساله دوره آموزشی متوسطه این دو کشور، تعداد 17 کتاب که در هر دو سیستم آموزشی مشترک بودند به عنوان نمونه آماری گزینش شد. سپس ابعاد شش گانه هویت ملی در همه این کتاب ها، 1703 صفحه کتاب های درسی ایران و 1452 صفحه کتاب های درسی افغانستانشناسایی و کدگذاری شدند. نتایج این پژوهش نشان داد که ابعاد هویت ملی در مجموعه متن، تصویرها و تمرین های این کتاب ها در هر دو کشور به شکل متعادلی توزیع نشده و با وجود تأکید بیشتر بر این ابعاد در کتاب های دوره متوسطه ایران، در هر دو سیستم آموزشی کمیت و کیفیت پردازش ابعاد هویت ملی با کم  توجهی قابل ملاحظه ای روبه رو بوده است.

حزب در جوامع سیاسی غرب به عنوان یکی از نهادهای مدنی از عهده کارویژه هایی که برای آن تعیین شده برآمده است اما در ارتباط با کشور ایران، احزاب به دلائل گوناگون نتوانسته اند نقش مهمی در تحولات سیاسی جامعه و تحکیم دموکراسی ایفا نمایند. پزسش اصلی این است که؛ مهمترین پیشران های تأثیرگذار بر فعالیت احزاب سیاسی در ایران در در شرایط فعلی و لاجرم در آینده کدامند؟ پاسخ به این سوال، با کاربست گام های چهارگانه روش شناسی شامل: 1. شناسایی پیشران های اولیه از طریق کاوش در ادبیات پژوهش .2رتبه بندی پیشران ها توسط خبرگان از طریق تحلیل عاملی اکتشافی 3. برگزاری پنل خبرگان برای شناسایی اثرات متقابل پیشران ها 4. تحلیل های آماری و نرم افزاری ماتریس اثرات متقابل از طریق نرم افزار میک مک انجام شد. یافته ها نشان می دهد برخلاف تصور بسیاری که جناح های سیاسی را تأثیرگذارترین پیشران در عملکرد احزاب سیاسی ایران می دانند نبود تربیت سیاسی، وجود آمریت و خودمداری در فرهنگ سیاسی کشور، فقدان پایبندی به قانون و فرهنگ مدارای سیاسی در کشور، شکلگیری و تداوم بینش مطلق انگاری در فرهنگ سیاسی کشور مهمترین پیشران هایی هستند که بیشترین تأثیرگذاری و تأثیرپذیری را در تعامل با سایر پیشران ها دارند بر عرصه تحزب دارند.

گزینش سیاسی فرایندی است که به وسیله آن افراد مقامات رسمی را در نظام سیاسی به دست می آورند. موضوع مشارکت سیاسی زنان یکی از موضوعات مهمی است که مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته و بخش عمده ای از مباحث اجتماعی سیاسی را به خود اختصاص داده است. مجالس قانونگذاری یکی از عرصه هایی است که زمینه ای مناسب را برای حضور سیاسی زنان فراهم کرده است. مقاله حاضر، در چارچوب روشی توصیفی و تحلیلی، در صدد است موانع حضور سیاسی زنان در جمهوری اسلامی ایران را، با تأکید بر مجلس شورای اسلامی، در چارچوب ساختارهای فرصت بررسی کند. با بررسی دوره 32ساله پس از انقلاب اسلامی، یافته های پژوهش حاکی از آن است که در قالب سه ساختار فرصت های سیاسی حقوقی، فرصت های فردی شخصیتی، و فرصت های اقتصادی اجتماعی زنان ایرانی به رغم اینکه از لحاظ قانونی و حقوقی با موانع جدی روبه رو نیستند، به دلیل برخی عوامل فردی شخصیتی و نیز سیاسی اجتماعی نتوانسته اند حضور گسترده ای در انتخابات مجلس داشته و کرسی های قابل توجهی در مجلس شورای اسلامی به دست آورند.

مشارکت و فعالیت سیاسی زنان در تاریخ سیاسی ایران به شیوه های مختلف انجام پذیرفته است؛ موضوعی که نقشی درخور توجه در سیر تحولات تاریخی ایران داشته و بدیهی است در آینده مشارکت سیاسی این کشور نیز تأثیرگذار خواهد بود. مقاله حاضر، که از نوع تحقیقات کاربردی است، با اتکا بر روشی توصیفی پیمایشی در صدد است به این پرسش پاسخ گوید که روند حضور زنان در عرصه سیاست ایران در دهه آینده چگونه خواهد بود؟ در این پژوهش، ابتدا با استفاده از پرسش نامه باز، از استادان و صاحب نظران در خصوص شاخص های فعالیت های زنان ایرانی در عرصه سیاست نظر سنجی به عمل آمد و گویه های به دست آمده با استفاده از روش تحلیل محتوای استقرایی در 7 مقوله شاخص های فردی روان شناختی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، ارتباطی و ویژگی های نهادی طبقه بندی شد. در ادامه، بر اساس گام های سناریونگاری شوارتز، ابعاد سه گانه مستخرج از 7 مقوله یادشده، سناریوهای چهارگانه آینده فعالیت زنان ایرانی در عرصه سیاست یعنی سناریوی اول: حضور کمرنگ و کم اثر زنان؛ سناریوی دوم: تحول نهادی و شکل گیری الگوی سکولار مشارکت در ایران؛ سناریوی سوم: پیشتازی زنان با ایجاد فرصت های برابر سیاسی، اقتصادی و رفع نارسایی های فرهنگی اجتماعی؛ سناریوی چهارم: ارتقای وضع فعلی مشارکت زنان تدوین شدند. بررسی های انجام شده نشان می دهند که نمی توان روند ده سال آینده فعالیت زنان در عرصه سیاست را حضوری صرفاً کمرنگ و کم اثر دانست، بلکه رشد تدریجی مشارکت آنان محتمل و مطابق با واقع خواهد بود. در نهایت، چنین به نظر می رسد که با اتکا بر توضیحاتی که در ارتباط با هر یک از سناریوها ارائه شد، ظهور و بروز سناریوی چهارم محتمل ترین گزینه خواهد بود.

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیرات رنسانس و رفرماسیون بر اندیشه دکتر علی شریعتی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که شریعتی اسلامی را می خواست که با جهان مدرن امروزی در ارتباط باشد و به کار آباد کردن دنیای مؤمنان بیاید؛ به عبارتی شریعتی درصدد بود رنگ ارتجاع، عقب ماندگی و جهل را از اندیشه دینی پاک کند. روش او «تصفیه و استخراج منابع فرهنگی» بود. وی در رنسانس و پروتستانیسم اسلامی، اولاً با بازگشت به سرچشمه ها و ثانیاً با زمینی و دنیایی کردن اغراض دینی و الگوهای رفتاری، آنها را در دسترس عموم مردم جامعه قرار داد. شریعتی در تلاش بود با بازخوانی مفاهیم دینی و الگوهای اساسی اسلامی، جامعه را که به وسیله مذهب دچار رکود شده بود، مجدد به وسیله نیروی دین و مذهب بیدار کرد.