ساجده العبدالخانی

موضوع اطاعت زوجه از زوج، یکی از موضوعاتی مرتبط با فقه خانواده و حقوق زوجین می باشد که در ابواب فقهی گوناگونی مورد بحث واقع شده است. از آنجا که شارع حکیم به خانواده و تحکیم بنیان آن توجه ویژه دارد، احکام خاصی را درباره چگونگی ارتباط و تعامل زوجین به عنوان دو رکن اصلی تشکیل دهنده  نهاد کوچک خانواده تشریع کرده است؛ یکی از این احکام که در ارتباط با موضوع مذکور می توان از آیات  و روایات وارده  در این موضوع در کتب فقهی، استفاده کرد، لزوم و وجوب متابعت نمودن زوجه از همسر خویش می باشد. این نوشتار لزوم اطاعت و همراهی زوجه از زوج را در مساله سیر و گردشگری مورد بررسی قرار داده، سپس به محدوده و قلمرو اطاعت زوجه از زوج در این مساله و بیان نظر فقهای متقدم و متاخر پرداخته است. این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی در پاسخ به سوال وجوب همراهی و متابعت زن در صورتی که شوهر قصد رفتن به سفر و گردشگری دارد ، به این نتیجه می رسد که این مساله همانند ملاک  انتخاب نوع مسکن  و تهیه  خدمتکار در شأن زن بوده که با استفاده از قاعده اصولی تنقیح مناط وتوجه به شرایط عرفی جامعه ، اگر همراهی زن با شوهر در گردشگری و سیاحت، مصداقی از تمکین باشد و در این مساله، رعایت شئونات زوجه لحاظ شود، در این صورت اطاعت برزوجه واجب است .

صلح در جهان به شرایطی آرام، بی دغدغه و خالی از تشویش، کشمکش و ستیز گفته می شود. صلح، آرمانی جهانی است و مفهومی مطلق نیست و می تواند بسته به دیدگاه دینی و فرهنگی جامعه تعریف متفاوتی داشته باشد. یکی از مؤثرترین نهادها برای رسیدن به صلح و آرامش در جهان، نهاد خانواده است. ازاین رو در اسلام به امر ازدواج تأکید شده و تشکیل خانواده و تأمین نیازهای جنسی از مهمترین عناصر ایجادکننده صلح و آرامش در خانواده مطرح شده است و حقوق جنسی زوج از این نیاز نشأت می گیرد. تأکید اسلام به حقوق جنسی زوج به این دلیل است که اگر غرایز شهوانی بین زوجین ارضا نشود زوجین برای تأمین نیازهای خود دچار انحراف جنسی شده و نیازهای خود را از راه های نامشروع تأمین می کنند. این امر موجب ازبین رفتن آرامش در نهاد خانواده و ناآرامی می شود. نوشتار حاضر با تبیین راهکار فقهی در انحصار تأمین نیازهای جنسی بین زوجین، گام مهمی برای ایجاد صلح و آرامش در جامعه برمی دارد.

شرع مقدس اسلام تأکیدات فراوانی را نسبت به لزوم حفظ جان، مال و آبروی مسلمانان دارد ؛ نمونه های فراوانی در منابع دینی در مورد توصیه به مقابله بیماری های واگیردار وجود دارد که در بخشهای مختلف ابواب حدیثی و فقهی می توان آن ها را نشان داد. حفظ سلامت در برابر بیماری های واگیردار و خود مراقبتی در حوزه آن ، یکی از اصلی ترین دستورات فقه است که در متون و قواعد فقهی مربوط تبلور یافته است. فقه امامیه به قدری متقن و مستحکم است که بر وجوب حفظ جان و فرایند آموزش به افراد در برخورد با بیمار تاکید داشته و قائل است ، اگر متخصصین هر موضوع (که در این مساله پزشکان هستند) بر اساس نظر کارشناسی خود ، حکمی را صادر کنند و حضور در اجتماعاتی چون ، نمازهای جماعت و زیارات اماکن مقدسه و هیئت های مذهبی و ... را به دلیل خطرات موجود ، ممنوع اعلام کنند ، از آنجا که ، شرکت در این مراسم ، مستحب بوده و جلوگیری از شیوع بیماری بر اساس قاعده «لاضرر» و « وجوب دفع الضرر المحتمل بحکم العقل» و « ارشاد »، واجب می باشد ؛ مطابق قاعده لاضرر ممنوعیت شرعی حضور در این اجتماعات ایجاد شده و حفظ جان مقدم است . در روایات نیز به این مساله تاکید شده که اگر جایی بیماری واگیرداری مثل وبا و طاعون فراگیر شود ، باید از حضور در اجتماعات حذر کرد. این نوشتار به بررسی ، تعالیم دینی در مقابله با بیماری واگیردار ، از منظر فقهی پرداخته است .

خداوند متعال یکی از راه ها را برای رسیدن به سلامت و آرامش روانی، ازدواج قرار داده است. برای هرچه بیشتر شدن این سکونت و آرامش، لازم است تشابه و سنخیت بین دختر و پسر که در تعالیم اسلامی از آن تعبیر به هم کفوی شده است، وجود داشته باشد. مسئله هم کفوی به معنای همتایی دختر و پسر در اسلام، ایمان و اخلاق از مسائل مهم حقوق خانواده در اسلام است. از منظر آیات و روایات مهمترین معیار برای درنظرگرفتن تشابه و سنخیت همانندی در ایمان و اخلاق بیان شده است. در پژوهش حاضر با تبیین اهمیت هم کفوی در ازدواج به مهمترین مصادیق همتایی در آیات و روایات اشاره شده است.

امروزه رشد لجام گسیخته مصرف گرایى از معضلات بسیارى از کشورهاست. جامعه و کشور مصرف زده کمتر به خودکفایى می رسد. این گرایش در تمام اقشار جامعه نفوذ کرده است و زنان نیز با آن رابطه اى دوسویه دارند. از سویى جمعیت انبوهى از مصرف کنندگان، زنان هستند و از دیگرسو زنان بر الگوى مصرف دیگران به ویژه افراد خانواده تأثیر می گذارند، پس اصلاح الگوهاى مصرف در هرآنچه نگهدارى و حفظ آن اثر مثبت در اقتصاد فرد و جامعه دارد، ضرورى به نظر مى رسد. در این ارتباط زنان مى توانند فرهنگ صرفه جویى را درون خانواده نهادینه کنند که این خود به فرهنگ سازى در کل جامعه منجر می شود. بخش مهمى از آموزه هاى دینى در رابطه با مسائل اقتصادى ناظر به بیان الگوهاى مصرفى مطلوب از نظر شرع مقدس در سبک زندگی است. در نوشتار حاضر در ابتدا معیار کلى اسلام در این زمینه معرفى شده است، سپس با طرح مباحث اجتماعى مرتبط با بحث مصرف گرایى تأثیر تبلیغات بر مصرف گرایى زنان بررسى می شود. آسیب هاى مصرف گرایى در جامعه زنان نیز از نکات مورد توجه نگارنده است که در قالب دو آسیب تجمل گرایى و مدگرایى آمده است. از آنجا که شناخت مصادیق زهد، قناعت، ساده زیستى و دورى از تجمل گرایى در زندگى حضرت زهرا (س) مى تواند انگیزه کافى به ویژه در زنان مسلمان ایجاد کند ذیل هر بخش نمونه هایى از ساده زیستى و پرهیز از مصرف زدگى در زندگانى آن بزرگوار پرداخته شده است.

خانواده اولین و مهمترین نهاد اجتماعی است که همواره بخش قابل توجهی از اشتغالات فکری انسان را تشکیل می دهد. در دین مبین اسلام نیز خانواده جایگاه والایی دارد و اصل، پایه و اساس جامعه است. خانواده، مهمترین وسیله برای اصلاح جامعه معرفی است. بنابراین، استحکام هرچه بیشتر این نهاد مقدس، امری لازم و ضروری است و این امر مهم فقط با تلاش دو رکن اصلی این نهاد یعنی، زن و شوهر به دست می آید که با رعایت حقوق یکدیگر نسبت به هم می توانند پایه این نهاد را مستحکم بنا نهاده و به پیش برند. واضح و روشن است که بی توجهی به این حقوق (با توجه به نقش محوری و تأثیرگذار آنها در خانواده) علاوه برآسیب پذیرنمودن رابطه همسران می تواند روابط سایر اعضای خانواده را آشفته کند و حتی خانواده را در معرض خطر فروپاشی قراردهد. نوشتار حاضر، حقوق زوجین از دیدگاه امام سجاد (ع) در رساله الحقوق را بررسی می کند.

تمایل انسان به زینت کردن و آشکار کردن آن امری است فطری و در فرهنگ اسلامی نیز بر آن سفارش شده است. اما از آن جا که این امر در شمار افعال مکلفان قرار دادر در مورد هر یک از زن و مرد حکم آن متفاوت است. آنچه در این تحقیق مود کنکاش قرار گرفته است اظهار زینت زن در محدوده آن با توجه به آیه 30 سوره نور است. بنابراین، این سؤال که دیدگاه آیه 30 سوره نور در مورد اظهار زینت زن چیست، مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق در این مقاله توصیفی – تحلیلی است که با بررسی های به عمل آمده این نتیجه حاصل شد که ممنوعیت اظهار زینت برای زنان (در مقابل نامحرمان) در تعاملات اجتماعی موجب امنیت روانی خانواده و اجتماع و همچنین مصونیت زن از آزار و اذیت بیمار دلان می شود.

آیه 34 سوره نساء، از مهمترین آیات مربوط به مسأله زن و حقوق وى است که برخى کجاندیشان تلاش کردهاند با تفسیرى ناعادلانه، نگاه اسلام (داعیهدار برترین آیین ترقى و تکامل انسان) را به زن خدشهدار کنند. از این رو، فهم درست این آیه، تأثیر مهمى در بازنمایى نگاه قرآن کریم به «شخصیت و حقوق زن» دارد. در این نوشتار با بهرهگیرى از نظر دانشمندان شیعی در حوزه تفسیر، حدیث و لغت و با بررسى تطور معنایى قوامیت از بستر تاریخى اقوال و تأثیر تطورات اجتماعى بر آن، مشخص شد که قیمومیت در زبان قرآن به معناى فرمانروایى و سالارگرى نیست، بلکه به معناى سرپرستى، مدیریت و مسئولیتپذیرى است. چنین قیمومیتى نه فقط مزیت، فضیلت و مقام نیست بلکه باربرى مشقات زندگى و خدمتگزارى است. بیشتر مفسران مقصود از رجال در آیه 34 سوره نساء را شوهران و نه تمامى مردان مىدانند؛ همانگونه که مقصود از نساء همسرانند نه همه زنان.

امید به بقا و ادامه نسل برای انسان ها فطری است و در حقیقت یک نوع کمال محسوب می شود. امروزه پیشرفت های علمی سبب شده است که بسته شدن نطفه انسان و دیگر حیوان ها، از غیرراه شناخته شده(آمیزش) امکان پذیر گردد. تلقیح مصنوعی یعنی لقاح خارج از رحم یا تولید انسان بیرون از رحم، بدون آمیزش مشروع یا نامشروع و همچنین تولید درون رحمی انسان، از طریق کاشتن یا تلقیح، از مسائل نو خاسته ای است که به اقتضای پیشرفت زمان و دگرگونی های علمی مطرح شده است. با توجه به این پیشرفت ها، مقاله حاضر به تحقیق درباره گونه های باروری و حکم شرعی آنها از دیدگاه مراجع پرداخته است؛ مشروعیت موضوع فرزنددار شدن با دخالت عامل سومی به صورت اسپرم بیگانه یا تخمک بیگانه یا رحم بیگانه را با عنایت به آیات، روایات، اصول وقواعد فقهی و شرعی مورد بحث و بررسی قرار داده و به جمع بندی موضوع از دیدگاه فقهای اسلام و علم نوین پزشکی پرداخته است.