جواد رجبعلی زاده

مطالعات اخیر حاکی از آن است که حق الزحمه حسابرسی، اطلاعاتی پیرامون عواملی همچون دامنه رسیدگی، ریسک حسابرسی و بزرگی صاحبکار و همچنین عامل کیفیت حسابداری فراهم می آورد. بنابراین با کنترل این عوامل، می توان بخش باقی مانده حق الزحمه حسابرسی را به عنوان معیار نوین کیفیت حسابداری تلقی نمود. با این وصف، هدف از انجام پژوهش حاضر، در وهله اول، کمّی سازی و در وهله دوم، ارزیابی تجربی معیار یادشده می باشد. برای کمّی سازی معیار نوین کیفیت، پس از برازش مجموعه ای از عوامل اثرگذار بر حق الزحمه حسابرسی، قدر مطلق بخش باقی مانده حق الزحمه حسابرسی به عنوان کیفیت حسابداری در نظر گرفته می شود. برای ارزیابی تجربی معیار یادشده، ارتباط معیار نوین با سایر معیارهای سنتی کیفیت حسابداری (نظیر مدل های جونز، جونز تعدیل شده، دیچاو و دیچو، تغییرپذیری سود و هموارسازی سود) بهره گرفته می شود. جامعه پژوهش، شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در بازه زمانی 1386 تا 1393 می باشد. یافته های پژوهش، حاکی از آن است که ضمن امکان کمّی سازی معیار نوین کیفیت حسابداری، رابطه معنی داری بین معیار نوین کیفیت حسابداری با مدل های جونز و جونز تعدیل شده وجود دارد. با این حال، شواهدی مبنی بر وجود رابطه معنی دار بین معیار نوین کیفیت حسابداری با معیارهای دیچاو و دیچو، تغییرپذیری سود و هموارسازی سود وجود ندارد. در مجموع، شواهد حاکی از آن است که معیار نوین کیفیت حسابداری، برخلاف مبانی نظری پشتوانه آن، نمی تواند در ایران، ابعاد مختلف کیفیت حسابداری را احصا نماید.

امروزه با توجه به رشد و گسترش شرکت های سهامی عام، نظارت بر عملیات و فرایند واحدهای اقتصادی اهمیت زیادی یافته است. انتظار می رود کمیته حسابرسی به عنوان یکی از سازوکارهای حاکمیت شرکتی، در راستای حفظ منافع گروه های مختلف استفاده کننده از اطلاعات حسابداری موثر واقع شود. این پژوهش با استفاده از چارچوب تئوری نمایندگی به بررسی تأثیر ویژگی های کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی، از طریق اندازه گیری اقلام تعهدی اختیاری می پردازد. این ویژگی ها شامل تخصص مالی، استقلال، تجربه و اندازه کمیته حسابرسی است. داده های پژوهش بر اساس نمونه ای متشکل از 310 مشاهده سال_شرکت در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1391 تا 1393، آزمون شدند. یافته ها حاکی از آن است که بین تخصص مالی کمیته حسابرسی و مدیریت سود تعهدی رابطه منفی و معناداری وجود دارد. اما بر خلاف انتظار محققین بین تجربه کمیته حسابرسی و مدیریت سود تعهدی رابطه مثبت و معناداری مشاهده گردید. در ادامه یافته ها نشان داد که بین استقلال و اندازه کمیته حسابرسی با مدیریت سود تعهدی رابطه معناداری وجود ندارد.

شرایط پیچیده در حسابداری شرکت ها و تقاضای روزافزون برای پاسخگویی و اهمیت یافتن کنترل های داخلی سبب پررنگ شدن نقش کمیته حسابرسی شده است. یکی از نقش های کمیته حسابرسی که همواره مدنظر محققان و قانو نگذاران بوده، نقش نظارتی کمیته حسابرسی بر کیفیت سودهای گزارش شده است. بر این اساس، هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی تأثیر ویژگی های کمیته حسابرسی )شامل تخصص مالی، استقلال، تجربه و اندازه کمیته حسابرسی( بر محافظه کاری شرطی در شرکت های عضو بورس اوراق بهادار تهران می باشد. در این راستا، برای 1997 ( استفاده شد و تعداد ( 2005 ( و باسو 5 ( محافظه کاری شرطی از مدل های بال و شیواکومار 4 137 شرکت پس از الزامی شدن منشور کمیته حسابرسی در بازه زمانی سال های 1391 الی 1393 مورد بررسی قرار گرفت. یافته های پژوهش در مدل بال و شیواکومار حاکی از وجود ارتباط معنادار میان هر چهار ویژگیِ کمیته حسابرسی و محافظه کاری است، اما در مدل باسو این ارتباط معنادار تنها بین اندازه کمیته حسابرسی و محافظه کاری مشاهده شد و رابطه معناداری بین دیگر ویژگی های کمیته حسابرسی و محافظه کاری یافت نشد.

معاملات با اشخاص وابسته می تواند موجب تسهیل در نیل به اهداف در شرکت های دارای ارتباطات سیاسی شود. از طرفی، معاملات با اشخاص وابسته در شرکت های دارای ارتباطات سیاسی به جهت وجود افراد ذی نفوذ، می تواند منجر به سوء استفاده از منابع شرکت و در نتیجه مدیریت سود گردد. بنابراین هدف از انجام پژوهش حاضر، در وهله اول، بررسی ارتباط بین روابط سیاسی و معاملات با اشخاص وابسته و در وهله دوم، تأثیر ارتباطات سیاسی بر رابطه بین معاملات با اشخاص وابسته و مدیریت سود میباشد. در این نوشتار جهت اندازه گیری متغیر ارتباطات سیاسی از تحلیلعاملی پنج متغیر ارزش بازار سهام، ارزش دفتری داراییها، مالیات بر درآمد، تعداد کارکنان و بیمه پرداختی استفادهگردیده است. همچنین به منظور آزمون فرضیه های پژوهش از اطلاعات مالیِ 120 شرکت پذیرفته شده در بورساوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1389 تا 1396 استفاده شده و تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از الگوی رگرسیون چندمتغیره و داده های ترکیبی صورت پذیرفته است. نتایج پژوهش حاکی از وجود ارتباط مثبت و معنادار بینارتباطات سیاسی و معاملات با اشخاص وابسته میباشد. افزون براین، رابطه معناداری میان معاملات با اشخاص وابسته ومدیریت سود یافت نشد؛ اما با افزودن متغیر تعدیلگر ارتباطات سیاسی، وجود رابطه مثبت و معنادار بین معاملات بااشخاص وابسته و مدیریت سود تأیید گردید

هدف: هدف از انجام این پژوهش، کسب شواهدی تجربی پیرامون عوامل پیشگیریکننده از سقوط قیمت سهام میباشد. براین اساس، دو حوزه اصلی تأثیرگذار در برآیندهای اقتصادی شرکتها، یعنی سیاستهای گزارشگری مالی شرکت و تواناییهای حسابرس مستقل شرکت، مورد توجه قرار گرفته است. برای اندازهگیری سیاستهای گزارشگری مالی شرکت از دو سنجه شفافیت گزارشگری مالی و درجه محافظهکاری در حسابداری و جهت کمیسازیِ توانایی حسابرس از دو معیار دوره تصدی و تخصص حسابرس در صنعت صاحبکار بهره گرفته شده است. روششناسی: این نوشتار با استفاده از روش شبهتجربی و بر اساس اطلاعات منتشره از سوی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، در بازه زمانی سالهای 1388 تا 1394 با نمونه انتخابی شامل 113 شرکت انجام پذیرفته است. همچنین جهت آزمون فرضیهها از رگرسیون لوجستیک و رگرسیون تعمیم یافته خطی استفاده شده است. استنباط و یافتهها: نتایج آزمون فرضیهها نشان میدهد تخصص حسابرس در صنعت صاحبکار دارای رابطه منفی و معناداری با هر سه شاخص ریسک سقوط قیمت سهام برای شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران میباشد. همچنین، بین دوره تصدی حسابرس و دو شاخص اول ریسک سقوط قیمت سهام هیچگونه رابطه معناداری مشاهده نگردید و صرفاً رابطهای مثبت و معنادار بین دوره تصدی و شاخص سوم ریسک سقوط قیمت سهام نشان داده شد. در خصوص سنجههای مربوط به سیاستهای گزارشگری مالی نیز، بین درجه محافظهکاری حسابداری و دو شاخص اول ریسک سقوط قیمت سهام رابطه منفی و معنادار و بین شفافیت گزارشگری مالی و شاخصهای دوم و سوم ریسک سقوط روابط منفی و معناداری مشاهده گردید. اصالت و دستاورد: این پژوهش در نهایت، ساز و کاری را به سهامداران و مدیران جهت کاهش ریسک سقوط قیمت سهام ارائه میدهد و سه ابزار شامل تخصص حسابرس درصنعت صاحبکار، شفافیت گزارشگری مالی و محافظهکاری حسابداری را جهت کنترل سقوط قیمت سهام معرفی مینماید.

تردید حرفه ای در زمره مفاهیم بسیار با اهمیت حوزه حسابرسی قرار دارد، زیرا مفهوم یادشده به طور عمده ای بر قضاوت های حسابرسی اثرگذار است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی ارتباط بین ابعاد تردید حرفه ای (شامل بُعد بی طرفی و بُعد شکاکیت) و قضاوت های دیرباورانه حسابرس می باشد. در این راستا، پژوهش حاضر، با بکارگیری دو سناریوی شبه آزمایشگاهی، اقدام به پیمایش نظر 97 نفر از حسابرسان شاغل در موسسات حسابرسیِ عضو جامعه حسابداران رسمی می نماید. یافته های تحقیق نشان می دهد که در محیط کنترلی با ریسک بالا، ارتباط بین"بی طرفی و قضاوت های دیرباورانه"، نسبت به ارتباط بین "شکاکیت و قضاوت های دیرباورانه" قوی تر است. همچنین، ارتباط بین "بی طرفی و قضاوت های دیرباورانه" در محیط کنترلی با ریسک بالا، شدت می یابد. با این حال، تفاوت معنی داری در شدت ارتباط میان "شکاکیت و قضاوت های دیرباورانه" در دو محیط کنترلی دارای ریسک بالا و پایین وجود ندارد. در مجموع یافته های مزبور، شواهد تجربی در حمایت از دیدگاه حاکم بر استانداردهای حسابرسی مبنی بر ترجیح "بُعد بی طرفی نسبت به بُعد شکاکیت" فراهم می آورد.