رسول احمدلو

دوران شانزده ساله سلطنت رضاشاه بر ایران (1304- 1320)، متضمن اقدامات فرهنگی متعددی بود که عموماً با ترک سنت های قدیمی و رو آوردن به مظاهر تمدن غربی صورت گرفت. کشف حجاب از اساسی ترین اقدامات رضاشاه برای غربی کردن ظواهر کشور بود که آن را با هدف تجددخواهی انجام داد. سیاست کشف حجاب در مناطق مختلف کشور از جمله شهرستان لارستان بدون در نظر گرفتن ویژگی های خاص فرهنگی، اجتماعی و قومی به مرحله اجرا درآمد و پیامدهای سیاسی اجتماعی مهمی برجای گذاشت. این پژوهش درصدد پاسخ به این سؤال است که برنامه های حکومت پهلوی برای اجرای سیاست کشف حجاب چه بود و مردم لارستان در تقابل با این سیاست چه واکنشی نشان دادند؟ فرضیه پژوهش بر این اساس استوار است که قشرهای مختلف اجتماعی همچون روحانیون، کارکنان دولت و بانوان به مقابله با سیاست فوق برخاستند و به همین دلیل حکومت توفیق چندانی در پیشبرد برنامه موردنظر خویش در لارستان نداشت. هدف این پژوهش بررسی زمینه، واکنش و پیامدهای کشف حجاب در لارستان است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع آرشیوی و کتابخانه ای صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که به واسطه بافت سنتی و مذهبیِ حیات سیاسی و اجتماعی لارستان سیاست کشف حجاب در آن خطّه به شکست انجامید.

قیام طوایف لُر و نفر از عشایر لارستان فارس به رهبری آیت الله آیت اللهی، جزء منحصربه فردترین رخدادهای تاریخ اولیه نهضت انقلاب اسلامی محسوب می شود. آیت الله آیت اللهی در لارستان رهبری قیام عشایر لُر و نفر را برعهده گرفت و با دریافت پیام آیت الله خمینی، که قیام در برابر ظلم ظالم را واجب اعلام نموده بودند، تصمیم به متحد کردن عشایر فارس علیه دولت وقت نمود. بنابراین پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سؤالات است که چه عواملی زمینه شکل گیری قیام عشایر لُر و نفر در 15 خرداد 1342 را فراهم نمود؟ و این قیام چه پیامدهایی را به دنبال داشت؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که فتوای آیت الله خمینی و ارسال آن به علمای شهرستان ها زمینه قیام علیه دولت پهلوی را فراهم نمود. اما این قیام به دلیل عدم هماهنگی و آمادگی لازم عشایر لارستان به شکست انجامید و موجب سرکوب شدید عشایر لُر و نفر، اسکان اجباری آنان و تضعیف بنیه اقتصادی و فرهنگی مردم لارستان شد. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی می باشد که از منابع تاریخیِ دست اول و اسناد و به ویژه تاریخ شفاهی بهره برده شده است.

در مناطق جنوبی ایران به خصوص شهرستان خنج نهاد وقف از اهمیت فراوانی در نزد پیروان طریقت های عرفانی برخوردار بوده است. تا کنون بازخوانی و معرفی دو وقف نامه مربوط به شیخ دانیال و شیخ ابونجم متعلق به قرن های ده و دوازده هجری از شهرستان خنج منتشر شده است. وقف نامه ای که در این پژوهش به بررسی آن پرداخته می شود متعلق به بقعه کاکا فخرالدین از عرفای بنام قرن هشتم و نهم هجری و جانشین شیخ حاجی محمد ابونجم مؤسس طریقت شمسیه است که توسط پیروان وی در مناطق مختلف فارس در قرن نهم هجری وقف بارگاهش شده است. در این نوشتار ابتدا توضیحاتی پیرامون طریقت های عرفانی خنج در قرون هفتم و هشتم هجری داده شده و پس از آن جغرافیای تاریخی خنج، زندگانی کاکا فخرالدین و بازخوانی وقف نامه آورده شده است. اهمیت پژوهش حاضر در آن است که اطلاعات تازه ای پیرامون طریقت شمسیه، حوزه نفوذ آن و اشخاص برجسته طریقت های شمسیه، دانیالیه و همچنین نام تاریخی برخی از مکان ها را برای اولین بار در اختیار علاقمندان قرار می دهد.

این مقاله شورش شیخ احمد مدنی و محمدخان بلوچ را از پایان استیلای افغان ها بر ایران تا آستانه تغییر سلطنت از صفویه به افشاریه مورد بررسی قرار می دهد و در پی یافتن پاسخی برای این دو پرسش است: نخست اینکه شورش یاد شده از چه زمینه ها و عواملی نشأت می گرفت و اهداف آن چه بود؟ ثانیاً این شورش چه سرنوشتی پیدا کرد؟ پس از سرکوب افغان ها در ایران، شیخ احمد مدنی به حمایت از افغان ها، نواحی جنوبی ایران را عرصه ی تاخت و تازهای خود قرار داد. محمدخان بلوچ به دستور طهماسب قلی خان (نادر) برای سرکوبی این تاخت و تازها روانه ی جنوب شد، اما به دلیل همراهی مردم اهل تسنن جنوب با خان بلوچ و همچنین شکست نادر از عثمانی که او را در موضع ضعف قرار داده بود، محمدخان فرصت را برای شورش مهیا دید و با همکاری شیخ احمد مدنی درصدد غلبه بر نادر و جلوس بر تخت سلطنت برآمد.

مصدق از جانب مشیرالدوله به عنوان وزیر عدلیه معرفی شد و از اروپ ا وارد بوشهر شد، ولی هنگام عزیمت به تهران، به پیشنهاد مردم فارس به والیگری فارس منصوب گردید. مص دق در طول 6 ماهی که والیگری فارس را در اختیار داشت با آگاهی از وضعیت نابسامان فارس دست به اصلاحات اساسی در این ناحیه زد. مصدق به علت مخالفت با کودتا و ریاست وزرایی سیدضیاء الدین طباطبایی استعفا کرد و برای محفوظ ماندن از تعرض عوامل دولتی به بختیاری رفت. این مقاله به وضعیت فارس قبل از ورود مصدق به فارس و اقداماتی که وی برای امنیت و آبادانی فارس انجام داد، می پردازد.