بهناز زنجانی

استخراج مدل حاکم بر عملکرد شغلی بر اساس عملکرد کارکنان فعلی سازمان، رویکردی بسیار مؤثر است که بر اساس آن، می توان رفتار متقاضیان را پیش بینی و ضمن استفاده کم هزینه از داده های موجود، دانش های نهفته در سازمان را برای مدیران آشکار کرد. اما ابهام و عدم قطعیت موجود در ماهیت حوزه منابع انسانی و محدودیت شناختی ذهن انسان، پیش بینی عملکرد و مشخصات ناشناخته سیستم را دشوار می سازد. بنابراین، باید به دنبال ساخت مدل هایی بود که ابهام را بخشی از سیستم مدل در نظر داشته باشد. در این پژوهش ، به منظور مدل سازی عملکرد شغلی، با بهره گیری از هوش مصنوعی و الگوریتم های بهینه سازی پیشرفته، شامل الگوریتم ژنتیک و روش تجزیه مقادیر منفرد، سیستم بهینه استنتاج عصبی-فازی تطبیقی معرفی شده است. ضریب همبستگی 995/0 برای مدل ارائه شده، بیانگر دقت و توانمندی بسیار بالای مدل، حداقل خطای آموزش و حداقل خطای پیش بینی و حداکثر انطباق پذیری عملکرد شغلی پیش بینی شده با عملکرد واقعی است. درنتیجه، می توان مدیران منابع انسانی را به ابزاری قدرتمند به منظور تصمیم گیری های گزینشی به دور از خطای ناشی از قضاوت های ذهنی، مجهز کرد.

ابهام و عدم قطعیت موجود در ماهیت و محدودیت شناختی ذهن انسان، همواره پیش بینی رفتار و مشخصات ناشناخته سیستم هایی که با انسان سروکار دارند را دشوار می سازد. درنتیجه، پیش بینی در این حوزه، نیازمند ساخت مدل هایی است که ابهام را به عنوان بخشی از سیستم درنظر گرفته و مدل سازی کند. هدف از این مقاله بهره-گیری از هوش مصنوعی و الگوریتم های بهینه سازی پیشرفته برای مدل سازی کارایی پرسنل است که در این بررسی از متغیرهای هوش هیجانی و ویژگی های فردی به عنوان ورودی و از سه بعد وظیفه شناسی، دقت در کار و سرعت در کار به عنوان خروجی مدل پیش بینی کارایی امدادگران وگازبانان شرکت گاز استفاده گردیده است. درنهایت، به منظور مدل سازی کارایی، با ترکیب الگوریتم ژنتیک و روش تجزیه مقادیر منفرد با سیستم استنتاج فازی عصبی، سیستم بهینه ی استنتاج عصبی-فازی تطبیقی بر اساس داده های واقعی بکار گرفته شد. این سیستم قادر است با وجود پیچیدگی و ناشناخته بودن رفتار در حوزه منابع انسانی، کارایی پرسنل را با حداقل خطای آموزش، حداقل خطای پیش بینی و حداکثر انطباق پذیری با کارایی واقعی پیش بینی نماید به طوری که بر اساس الگوریتم معرفی شده، درمورد 84% تا 96% از رکوردهای مورد بررسی، ابعاد کارایی دقیقا برابر با مقدار واقعی پیش بینی می شوند.

در میان انواع همکاری های پژوهشی، پژوهشگاه ها با نگرشی فراگیر بر نقش تحقیقات در رشد و توسعه کشور، با انجام انواع فعالیت های تحقیقاتی درصدد آن هستند تا حرکتی دانش محور و مبتنی بر ارزش افزوده بر پایه علم و فناوری انجام دهند. اما هنوز هم بخش تحقیقات در پژوهشگاه ها از رشد و بالندگی کافی برخوردار نیست. بنابراین پژوهش حاضر، به شناسایی و اولویت بندی موانع فراروی فعالیت های پژوهشی در پژوهشگاه ها، می پردازد. بدین منظور، پس از انتخاب موانع و عوامل زیرمجموعه هرگروه موانع بر اساس مرور ادبیات تحقیق (موانع فردی، محیطی، سازمانی و فنی)، مدل مفهومی پژوهش با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی برآورد شده و با استفاده از آزمون t تک نمونه، فرضیات تحقیق بر مبنای مدل مفهومی آزمون می گردند. علاوه براین، به منظور رتبه بندی موانع مؤثر بر انجام فعالیت های تحقیقاتی و هم چنین اولویت بندی زیر ابعاد مربوط به هر بعد، از آزمون آماری فریدمن استفاده می شود. بر اساس یافته های پژوهش، هر 4 گروه موانع شناسایی شده جزء موانع فراروی پژوهش های زیرمجموعه وزرات علوم، تحقیقات و فناوری محسوب می شوند و بیش از حد متوسط بر انجام فعالیت های تحقیقاتی مؤثرند. ترتیب میزان اهمیت موانع به صورت موانع محیطی، فردی، سازمانی و فنی می باشد. علاوه براین، نتایج نشان می دهند که از بین کلیه عوامل زیر مجموعه 4 مانع مورد بررسی، فقدان فرهنگ تحقیق بیشترین تأثیر را بر انجام پژوهش های زیرمجموعه وزارت علوم دارد.

همواره گزینشِ مناسب ترین نیروی انسانی به صورت دقیق و هدفمند، یکی از عوامل کلیدی است که منجر به موفقیت یک سازمان می گردد. یکی از گام های اساسی این فرایند، انتخاب مناسب ترین شاخص های مؤثر بر عملکرد آتی کارکنان می باشد. هدف از پژوهش حاضر، ابتدا شناسایی و استخراج مجموعه معیارهای مهم و تأثیرگذار در گزینش نیروی انسانی است؛ سپس با کمک تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره ی گروهی و مراجعه به خبرگان، این معیارها بر اساس حوزه های کاری تخصصی در سازمان وزن دهی شده و بر اساس میزان تأثیر این معیارها در مهارت های سه گانه ی مدیر، رتبه بندی و وزن دهی شده است. علاوه بر این، با بررسی میزان شباهت رتبه بندی معیارها در حوزه های مدیریتی سازمان و مهارت های مدیر، درنهایت نتایجی به دست آمد که بیان می کند برای انتخاب مدیر در هرکدام از حوزه های تخصصی سازمان، چه معیارهایی و همچنین چه مهارتی از بین مهارت های سه گانه ی مطرح شده در تئوری های مدیریت بیشترین اهمیت را دارند.

در مشاغل عملیاتی و پرخطر، وظایف در شرایطی اجرا می شوند که یک اتفاق، می تواند منجر به جراحت جدی و یا حتی مرگ گردد. با توجه به حساسیت شغلی این افراد، یکی از گام های اساسی برای کاهش صدمات وآسیب های ناشی از شغل، ارزیابی عملکرد و رتبه بندی نیروی انسانی است تا بتوان در رابطه با تناسب یا عدم تناسب فرد و توانایی رسیدگی وی به خطرات و ریسک های مرتبط با شغل قضاوت نمود. سنجش عملکرد شغلی، بازخوردهایی به همراه داردکه مبنایی برای بهبود عملکرد و افزایش اثربخشی فردی وگروهی محسوب می شوند. ارزیابی عملکرد در مشاغل پرخطر، اولاً مستلزم شناسایی ابعاد مؤثر بر عملکرد شغلی و ایجاد الگوی متناسب با ماهیت این مشاغل است و ثانیاً باید بر اساس روش هایی صورت پذیرد که نسبت به ریسک/خطرگریزی تصمیم گیرنده حساس باشند. زیرا ماهیت این نوع مشاغل همواره تصمیم های ارزیابان را با درجات مختلف ریسک همراه می سازد که با توجه به نوع شغل، تصمیم گیرنده ممکن است بیشتر ویژگی های خوب نیروی انسانی را مد نظر قرار دهد و یا به علت پایین آوردن درجه ریسک، بیشتر بر اساس ویژگی های نامناسب فرد درباره عملکرد وی قضاوت نماید. بنابراین در پژوهش حاضر، پس از شناسایی معیارها و مؤلفه های مؤثر بر عملکرد کارکنان در مشاغل پرخطر، یک الگو ارزیابی عملکرد طراحی و با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی، برازش الگو تأیید می شود. سپس به منظور بهینه سازی روش ارزیابی عملکرد و رتبه بندی کارکنان در مشاغل پرخطر، با توجه به اهمیت بسیار زیاد درجه خوشبینی و ریسک در تجمیع معیارها، عملگر میانگین وزنی مرتب شده به عنوان یک روش تصمیم گیری چندمعیاره معرفی می گردد که با ایجاد جواب های متعدد بر اساس میزان ریسک پذیری/ ریسک گریزی تصمیم گیرنده، نتایج دقیق تر و منطقی تری به همراه دارد. درنهایت با استفاده از عملگر مذکور، به رتبه بندی امدادگران شرکت گاز استان گیلان، با توجه به عملکرد یک ساله آنان پرداخته می شود.