مجید نیری

سن نسبی به طور گسترده در زمینه ورزش در رده های پایه در سالهای اخیر مورد بررسی قرار گرفته است. پدیده اثر سن نسبی (RAE) به شناسایی مزایا و معایب سنی نسبی کودکان و نوجوانان متولد یک سال می پردازد. مطالعه حاضر در پی بررسی اثر سنی نسبی در تکواندوکاران ایرانی بود و به بررسی ارتباط سن نسبی با میزان موفقیت تکواندوکاران در زمینه های حضور در لیگ، حضور در تیم ملی و کسب مدال در مسابقات رسمی پرداخته شد. برای انجام این بررسی داده های 1843 تکواندو کار زن و مرد فعال در باشگاه های تکواندو گردآوری شد و به تفکیک جنسیت مورد تحلیل قرار گرفت. ورزشکاران دارای سابقه 10 سال فعالیت بین سال های 2011 تا 2021 وارد مطالعه شدند. اثر سن نسبی مورد توصیف قرار گرفت و برای بررسی ارتباط سن نسبی با متغیرهای موفقیت، از آزمون برازش خی دو استفاده شد. نتیجه تحلیل ها نشان دهنده وجود اثر سن نسبی در تکواندو کاران ایرانی زن (04/0=p) و مرد (02/0=p) ایرانی بود و سن نسبی در مردان نقش معنی داری در حضور یا عدم حضور آن ها در لیگ داشت (02/0=p). این یافته برای زنان (46/0=p) معنی دار نبود. همچنین اثر سن نسبی در میزان موفقیت در کسب مدال (17/0=p) و شانس حضور در تیم های ملی (19/0=p) معنی دار نبود. اثر سن نسبی در در تکواندوکاران ایرانی مانند ورزش پایه در جهان یک مسئله و به نظر می رسد برتری های ناشی از زمان تولد در سال تقویمی یکسان، در مسیر موفقیت نهایی ورزشکاران نقش قابل اعتنایی دارد.

برخورداری از پوسچر صحیح به ویژه در کودکان و دانش آموزان، اهمیت زیادی دارد. استقامت کافی عضلات تنه و کمربند لگنی تأثیر به سزایی در شکل گیری پوسچرصحیح دارد. آزمون ماتیاس از شیوه های میدانی ارزیابیغیرمستقیم پوسچر و عملکرد عضلات پوسچرال است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه آزمون ماتیاس با استقامت عضلات تنه دانش آموزان پسر مقطع ابتدایی است. نمونه ها را 118 نفر از دانش آموزان پسر مقطع ابتدایی شهر تهران با میانگین سن 86/0±21/10، میانگین قد 54/7±11/140 و میانگین وزن 18/10±38/36 تشکیل دادند.با توجه به حرکات جبرانی رخ داده در وضعیت بدنی، آزمودنی ها به سه گروه طبیعی، ضعیف و خیلی ضعیف تقسیم شدند. تجزیه وتحلیل داده های پژوهشی نشان داد بین نمره آزمون ماتیاس با استقامت عضلات فلکسور، اکستنسور و خم کننده جانبی طرفین ارتباط معنا داری وجود دارد. همچنین بین نمره آزمون ماتیاس با استقامت مجموع عضلات، ارتباط معنا داری یافت شد. با توجه به میزان همبستگی، آزمون ماتیاس نمی تواند با قاطعیت استقامت عضلات تنه را ارزیابی کند؛ اما استفاده از این آزمون به منظور ارزیابی کیفی استقامت عضلات تنهو غربالگری دانش آموزان در محیط های آموزشی و مدارس پیشنهاد می شود.

بسیاری پژوهشگران از آنتروپومتری بعنوان روشی با قابلیت های میدانی فراوان و اعتبار مناسب استفاده می-کنند. مطالعات این حوزه در زمینه هایی چون ارگونومی، استعدادیابی ورزشی، پایش های رشدی و آسیب-شناسی ورزشی مورد توجه پژوهشگران است. هدف پژوهش حاضر، تدوین نورم ویژگی های آنتروپومتریک نونهالان پسر ایرانی بود. تحقیق حاضر از نوع توصیفی برای تدوین نورم است. 1712 نفر از نونهالان پسر داوطلب شرکت در برنامه های اوقات فراغت تابستانی سازمان ورزش بسیج بصورت تصادفی انتخاب و در 6 گروه سنی8،9،10،11،12،13 سال تقسیم شدند. بر اساس دستورالعمل انجمن بین المللی پیشبرد پیکرسنجی متغیرهای قد، وزن، قد نشسته، ضخامت چربی زیر پوستی در هشت نقطه، محیط اندام در پنج نقطه و دو قطر استخوانی اندازه گیری شد و تیپ بدنی به روش هیث-کارتر محاسبه گردید. تحلیل داده ها با استفاده شاخص های گرایش به مرکز، انحراف استاندارد و آزمون کلموگروف اسمیرنوف محاسبه گردید. یافته ها نشان داد که اجزای نوع پیکری نونهالان پسر ایرانی در اکتومورفی 1/3، مزومورفی3/4 و در اندومورفی 1/3 بود. آنها از جزء مزومورفی بالاتری نسبت به سایر اجزای تیپ بدنی برخوردار بودند. نتایج میانگین قد 63/9± 63/143 سانتی متر و وزن 54/10± 84/37 کیلوگرم را نشان داد همچنین یافته ها بیانگر افزایش تدریجی شاخص های مرتبط با چربی از 8 تا 12 سالگی و کاهش آن در 13 سالگی بود. همچنین یافته ها، افزایش مستمر متغیرهای محیط و طول اندام را نشان داد. بنابراین نونهالان 12-8 ساله از تیپ بدنی«مزومورف متعادل» و نونهالان 13 ساله، از تیپ بدنی ""مزومورف اکتومورف"" برخوردار بودند. با توجه به نتایج احتمالاً شاخص های مرتبط با چربی در سنین 8 تا 12 سالگی افزایش پیدا می کند و در 13 سالگی کاهش می یابد. با استفاده از این نورم واحد می توان از آزمون های غربالگری در استعدادیابی ورزشی، پایش های رشدی، ملاحظات تغذیه ای و صدمات ورزشی مورد استفاده قرار داد.

ورزشهای مختلف به ورزشکارانی با ابعاد و اندازههای بدنی خاص نیاز دارند. نتایج برخی تحقیقات پیکرسنجی از ارتباط ویژگیهای تیپ بدن با عملکرد ورزشی، تشابه نوع پیکری بازیکنان جوان و بزرگسال یک رشته و ثبات تیپ بدنی در طول عمر حکایت دارد. با توجه به اینکه تیپ بدنی تحت تأثیر عوامل ژنتیکی است و از تمرین و تغذیه تأثیر اندکی میپذیرد، این شاخص میتواند در شناسایی افراد مستعد سودمند باشد. با توجه به نیافتن پژوهشی در خصوص نیمرخ تیپ بدنی نونهالان ایرانی، هدف تحقیق حاضر توصیف نیم رخ تیپ بدنی پسران 9 تا 13 ساله ایرانی استان های کشور در رشت ههای رزمی بود. تحقیق حاضر توصیفی 13 ساله است که در برنامههای - و از نوع میدانی است. نمونه آماری شامل 1726 نفر از نونهالان پسر 9 اوقات فراغت تابستانی سازمان ورزش بسیج در مراکز استان ها ثبت نام کرده بودند. براساس دستورالعمل متغیرهای منتخب پیکری اندازهگیری و تیپ بدنی به روش هیث-کارتر محاسبه گردید. نتایج نشان ،ISAK داد جزء اکتومورفی نونهالان پسر ایرانی 3,1 ، جزء مزومورفی 4,1 و جزء اندومورفی آ نها 3,1 بود. همچنین مشخص گردید که نونهالان پسر ایرانی به طور کلی تیپ بالانس مزومورف دارند. بر اساس مطالعات قبلی، در رشته کاراته تیپ بدنی نخبگان تیمهای مطرح دنیا از جمله آلمان اکتومورفیک-مزومورف بود؛ همچنین نوع پیکری نخبگان جهانی تکواندو نیز اکتومورفیک-مزومورف گزارش شده و در رشته جودو نیز تیپ بدنی نخبگان جهانی بالانس مزومورفی بود. طبق یافتههای تحقیق بهلحاظ تیپ بدنی، نونهالان استانهای ایلام، فارس، قزوین، قم، لرستان، خراسان رضوی و یزد از تیپ بدنی اکتومورفیک -مزومورف برخوردار بودند و استانهای مازندران، کرمان، کرمانشاه، کردستان، مرکزی، آذربایجا نشرقی، اهواز، بوشهر نیز از تیپ بدنی بالانس مزومورفی برخوردارند. در مجموع، نونهالان استان ایلام از بالاترین تطابق با ویژگی تیپ بدنی کاراتهکارهای نخبه برخوردار بودند و پس از آن نونهالان استانهای قم و قزوین قرار داشتند. همچنین بهلحاظ بیشترین تطابق با ویژگی تیپ بدنی تکواندوکاران نخبه، استانهای فارس، لرستان، خراسانرضوی و یزد از سطح انطباق بالاتری برخوردار بودند. در رشته جودو نیز استانهای مازندران و اهواز از بیشترین تطابق پیکری برخوردار بودند. به طورکلی، این اطلاعات میتواند زمینه مناسبی برای سیاست گذاری هدفمند بخش های اجرایی کشور در عرصه استعدادیابی و ورزش قهرمانی بهویژه در رشتههای پرمدال رزمی فراهم آورد. اگرچه نتایج آزمونهای پیکری بهویژه تیپ بدنی در استعدادیابی و تعیین قطبهای ورزشی کاربرد گسترده و قابل اعتنایی دارد، با توجه به اهمیت سایر فاکتورها نظیر جسمانی و روانی در موفقیت ورزشی انجام پژوهشهای بیشتر در این زمینه ضروری است