بهجت تربتی نژاد

مقوله رویا به عنوان جزئی از زندگی روحی و معنوی آدمی، ذهن او را همواره به خود مشغول داشته است. این موضوع در شاهنامه نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار است. با توجه به اهمیتی که رویاها در پیشبرد داستان های شاهنامه و اهداف متعالی تربیتی و دینی و اخلاقی فردوسی دارد، این پژوهش با رویکرد تحلیلی به طبقه بندی رویاهای شاهنامه از نظرساختاری و محتوایی می پردازد و نقش آنها را در روند شکل گیری داستان ها مورد توجه قرار می دهد. ابتدا رویاها براساس نحوه القا به شخصیت ها، به دو گروه مستقیم و غیر مستقیم، تقسیم می شود و سپس از نظر ساختاری در سه حوزه منشا، چهره و نتیجه خواب مورد بررسی قرار می گیرد. از نظر منشاء رویا به ایرانی و انیرانی، در بخش چهره خواب، به صریح و کاملاً نمادین و نیمه نمادین و در بخش نتیجه خواب به اثرهای روانی و رفتاری تقسیم می شوند.

از آنجا که شناخت آثار حماسی دنیا به معنای تعامل فرهنگی است و در مقایسه آثار حماسی کشور ما با دیگر ملت ها، شباهت ها و تقاوت های مبانی فرهنگی و ملی آشکار می شود، و به صلح پایدار جهانی می انجامد، در این پژوهش با روش تحلیل آماری - محتوایی و کیفی تلاش شده تا ضمن طراحی مدلی برای دسته بندی جدید ویژگی های آثار حماسی به نقد نظریات برخی از صاحب نظران در مورد ویژگی های حماسه به مقایسه 9 جزء حماسی (مفهوم بیرونی) و 13 درون مایه ی برزونامه و بیوولف به این پرسش، پاسخ دهیم که عناصر حماسی در این دو اثر از دو ملیت مختلف ایرانی و انگلوساکسونی، چه مبانی مشترک و متفاوتی دارند ؟ حاصل بررسی و تحلیل پژوهشگران با کمک گرفتن از منابع متعدد داخلی و خارجی این نتیجه را نشان می دهد که اگرچه از نظر نمود بیرونی با یکدیگر شباهت های زیادی دارند، اما میزان ارزش گذاری به درون مایه ها و شکل برزو آن ها در داستان ها با یکدیگر متفاوت است.