طهماسب طالبی

ورود طب مدرن به ایران در عصر قاجار را، می توان سرآغاز مرحله جدیدی در تاریخ پزشکی کشور به حساب آورد. چراکه مواجهه طب سنتی ایرانی با شیوه های نوین غربی در این دوره، موجب بروز تغییراتی گسترده در روند پیشین آن شد. مقاله حاضر بر آن است تا بنا بر لزوم شناخت هرچه بیشتر از تحولات این عصر، به مطالعه عوامل و نتایج حاصل از ورود طب مدرن به جامعه قاجاری بپردازد و همچنین تأثیر این تحول را بر اسناد تصویری پزشکی به جای مانده از آن موردبررسی قرار دهد. داده های این نوشتار از منابع دست اول کتابخانه ای به دست آمده و با شیوه توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است درنهایت از مجموعه بررسی های انجام شده چنین به دست آمد که عواملی همچون علاقه شاهان قاجاری به استخدام طبیبان خارجی، نتایج مثبت خدمات طب مدرن و آموزش های پزشکی به شیوه ی نوین در مدرسه دارالفنون سبب تحولاتی در پزشکی ایران شد که مصداق آن را در تدریس تشریح، تعمیم آبله کوبی، ایجاد شورای بهداشتی، لزوم تصدیق داشتن پزشکان، ایجاد بیمارستان های نوین و تحول در داروسازی مشاهده می کنیم. تولید کتب پزشکی نیز از این تحول دور نماند. به ویژه با تأسیس دارالفنون و رونق فن چاپ، تولید نسخه های مصوری مانند انوار ناصریه، جواهرالتشریح و ضیاءالعیون صورت گرفت. هدف از تولید این کتب ارائه تصویری واقع گرایانه به شیوه اروپایی، برای آشنایی شاگردان با مفاهیم طب نوین به ویژه آناتومی بدن انسان بود که با آغاز تشریح به شیوه مدرن توجه خاصی به آن معطوف می شد.