سعیده زادقناد

هدف مقاله پیش رو بررسی سه فیلم از آثار اصغر فرهادی «چهارشنبه سوری»، «درباره الی» و «جدایی نادر از سیمین» است که به موضوع دروغ پرداخته اند. نویسندگان با استفاده از تحلیل روایت و بهره گیری از روش نشانه شناسی و رمزگان فیسک (رمزگان فنی، اجتماعی و ایدئولوژیک) کوشیده اند تا زمینه ها و کارکردهای دروغ را در این سه روایت سینمایی واکاوی کنند. مطالعه حاضر با تقسیم بندی دروغ به سه نوع دروغ به مثابه مفّر، دروغ به عنوان دام و سلاح و دروغ به عنوان گریس (تسهیل گر امور روزمره)، نشان دهنده آن است که دروغ در آثار فرهادی نشئت گرفته از اضطرار بوده و به مثابه مفر عمل می کند. در این میان، نشانه شناسی سه فیلم مذکور نشان می دهد که جامعه ایرانی به نمایش درآمده در این آثار و مقتضیات آن برای شخصیت های سه روایت، در برخورد با مسائل مختلف، راه گریزی جز توسل به دروغ باقی نمی گذارد.

تحقیق حاضر به مطالعة مسائل زنان ایرانی از پیش از اسلام تا انقلاب اسلامی از نگاه سفرنامه نویسان پرداخته و مشکلاتشان را در کنار رفتارهای منفی شان بررسی و موقعیت سفرنامه نویسان را در انعکاس وضعیت زن ایرانی مطالعه می کند. این پژوهش بر مبنای تحلیل تماتیک تنظیم شده و با دسته بندی وضعیت زنان در سه مقوله، گزاره هایی مبنی بر «خلقیات منفی زنان» و «ظلم به زنان» را استخراج کرده است. طبق نتایج، با وجود برخی گزاره های انکارناپذیر، در مواردی فقدان درک درست سفرنامه نویس از جامعة ایران در گزارشش مؤثر بوده است؛ بنابراین فهم سفرنامه نویسان از مسائل زنان از سه منظر درخور بررسی است: نخست آن هایی که بدون دسترسی به زنان و از روی خیال پردازی یا اقتباس از سفرنامه های دیگران دربارة زنان ایرانی اظهار نظر کرده اند. دوم، مردانی که به زنان دسترسی داشته اند و سوم سفرنامه نویسان زن که با زنان ایرانی در ارتباط بوده اند. تنوع مشاهده و تفاوت میان سه دستة مذکور نشان می دهد که شناخت زنان ایرانی از نگاه سفرنامه نویسان، نیازمند احتیاط و توجه به میزان دسترسی آن ها به جامعة زنانه است.

در این مقاله سعی شده تا جایگاه هویتی ارامنه ایرانی به عنوان اقلیتی که از دو ساحت متمایز هویتی یعنی «فضای هویتی ملی» و «فضای هویتی قومی و مذهبی» بهره مند است، در فرآیند جهانی شدن مورد بررسی قرار گیرد. در این رابطه فرض بر این بوده است که ارمنیان به واسطه تعلقات ملی که آنان را به مثابه «ایرانیان ارمنی» به تصویر می کشد و نیز تعلقات مذهبی که آنان را در پیوند با جامعه جهانی مسیحیان قرار می دهد، می توانند بستری مناسب برای طرح نقش عناصر هویتی متکثر محلی و جهانی باشند. نتایج نشان می دهد ارامنه ایران طی روند جهانی شدن در ذیل اینکه هویت ایرانی خود را بر هویت قومیشان مقدم می دانند، علاوه بر اینکه در فضای واقعی می کوشند تا هویت قومی- مذهبی خود را حفظ و برجسته نمایند، از قابلیت های فضای مجازی نیز در جهت باز تعریف هویت خاص ارمنی خود بهره می گیرند.