رزاق قدمنان

نویسندگان و شاعران برای مقاصد خویش از ابزارها و شیوه های گوناگون بلاغی و بیانی بهره می برند. این ابزارها و شیوه ها محمل و ظرفی می شوند تا خواننده با مواجهه با آن ها به محتوا و معنای درونی آن پی ببرند. تمثیل یکی از این شیوه هاست که مولوی از آمیختن این شگرد با طنز و بیان طنزی، خواننده خود را به تأمل و تعمق بیشتر در محتوای اثر وامیدارد. می توان مدعی شد که در ادبیات عرفانی فارسی، تمثیل، محوری ترین و اصلی ترین نقش را در بیان مقصود مؤلفان این گونه آثار دارد. چرا که زبان عرفانی زبانی است که فهم ژرف ساخت های محتوایی اش مستلزم آوردن مثل ها و داستان ها و روایاتی است که به طور محسوس و ملموس در زندگی اجتماعی و روزمره مردم نمود دارد. و از آنجا که این حکایت ها اگر به زبان طنز و یا محتوایی طنز گونه بیان شود تأثیر بیشتری خواهد داشت، مولانا با ابزارهای گوناگون از این نوع ادبی نهایت بهره را برده است.