موانع بیرونی نهضت خدمت رسانی (پدیدار شناسی سیاسی) (مقاله ترویجی حوزه)

نهضت خدمت رسانی از جهات متعدد و متنوعی حائز اهمیت است. اما جهت سیاسی آن، از منظر بیرونی، یک توفیق سیاسی بزرگ در نظام بین‏المللی محسوب می‏شود. نهضت خدمت رسانی در صورت توفیق خود در حقیقت اثبات کرده است که یکنظام سیاسی مبتنی بر شریعت و قوانین حقه‏ی الهی، در عصر تکنولوژی و ارتباطات و در میان نظام‏های سرمایه داری بزرگ و قدرتمند، اما عاری از هرگونه معنویت و ارزش‏های اخلاقی، توانسته است ضمن حفظ و گسترش ارزش‏ها و آرمان‏های اخلاقی و عقیدتی الهی، مردم را از جهت رفاه، امنیت و ثبات اجتماعی به رضایت برساند.
این توفیق از سوی نظام اسلامی، در صورت تحقق، بزرگ‏ترین ضربه بر پیکر استکبار جهانی است و بیش از هر عامل فرهنگی، سیاسی و یا حتی نظامی دیگر مؤثر است و دیدگان جهانیان را به این حقیقت باز می‏کند که مردمی می‏توانند به دور از حوزه‏ی قدرت و نفوذ استکبار جهانی و امپریالیسم و سرمایه داری، به حیات بالنده‏ای ادامه دهند و ضمن حفظ مواریث فرهنگی، دینی و ارزشی خود، زندگی اجتماعی و فردی با عزت و آبرویی را در جهان عرض نمایند و دین، رفاه و امنیت را همراه هم کسب و حفظ نمایند.
اهمیت این موضوع به حدی جدی است که دشمنان نظام اسلامی از هر ابزار و وسیله و قدرتی که دارند برای نفوذ در مسیر حرکت این نهضت استفاده می‏کنند و از هر ضربه‏ای، که بتوانند به اهداف آن وارد نمایند، بهره می‏برند و در این مسیر هیچ کوتاهی و سستی نمی‏کنند.
ابزارهای موجود در دست دشمنان، عمدتاً، اقتصادی و سیاسی است؛ آن بخش از ابزارها نیز که رنگ و صبغه‏ی فرهنگی به خود می‏گیرد باز ماهیتاً سیاسی است.
در این جستار عوامل مؤثر و ابزارهای اقتصادی دشمنان نظام و انقلاب اسلامی مد نظر نیست و جا دارد که تئوریسن‏ها و دانشمندان علوم اقتصادی، به ویژه متفکران عرصه‏ی اقتصاد سیاسی، بر این موضوع متمرکز شوند و مقالات و کتاب‏هایی در این خصوص بنگارند.
اما آنچه در این مقال مد نظر است، بیشتر وجهه‏ی سیاسی ابزار و تلاش‏های دشمنان نظام اسلامی است که به تفکیک، و هر یک به تفصیل، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این موضوع و عرصه‏ی تحقیق، بیشتر جنبه‏ی تحلیلی و توصیفی دارد و این جستار، جستاری توصیه‏ای و تجویزی نیست.
اما از توصیفات و تحلیل‏های ارائه شده، هر خواننده‏ای خود به توصیه‏ها و تجویزهایی خواهد رسید که بسی مهم و قابل تأمل است.
عوامل مؤثر در نهضت خدمت رسانی
در نهضت خدمت رسانی عوامل مؤثر بسیاری را می‏توان یافت که هر یک به شکلی و نوعی در روند نهضت تأثیر دارند. این عوامل را در یک دسته بندی کلی می‏توان به دو گروه عوامل درونی نظام و عوامل بیرونی نظام تقسیم نمود.
برخی از این عوامل تأثیر پیش برنده دارند، که از آنها به عنوان عوامل مؤثر در نهضت خدمت رسانی یاد می‏کنیم و برخی تأثیر بازدارندگی دارند و در واقع مخل حرکت پویای نهضت می‏باشند، که از آنها تحت عنوان موانع یاد می‏کنیم. طبق دسته‏بندی فوق موانع نیز به دو دسته‏ی درونی نظام و بیرونی نظام قابل تقسیم هستند.
ما در این جستار توجه خود را به موانع بیرونی نهضت خدمت رسانی معطوف توجه می‏نماییم.
این عوامل بازدارنده، یا به عبارت دیگر موانع بیرونی، در رهیافت‏های مختلف به شقوق متفاوتی تقسیم می‏شوند، اما آنچه بیش از هر چیز مؤثر شناخته شده است دو مورد از عوامل می‏باشد:
1 ) عوامل اقتصادی؛
2 ) عوامل سیاسی.
این جستار در صدد شناسایی و بررسی موانع بیرونی سیاسی نهضت خدمت رسانی می‏باشد و بررسی، مطالعه و تحقیق پیرامون موانع بیرونی اقتصادی خدمت رسانی را به اهل فن و علم اقتصاد و به ویژه اقتصاد سیاسی(1) می‏سپارد.
______________________________
1. در این زمینه رجوع شود به :
- ژید، شارل، اقتصاد سیاسی، ترجمه‏ی حبیب ا... فضل اللهی، انتشارات علمی، تهران (1343).
- نعمانی، فرهاد، اقتصاد سیاسی توسعه نیافتگی و رشد، امیرکبیر، تهران (1355).
- باردیمون، اقتصاد سیاسی، ترجمه‏ی منوچهر بزرگمهر، سروش، تهران (1367).
- کاتوزیان، محمد علی، اقتصاد سیاسی ایران، ترجمه‏ی محمد رضا نفیسی، پاپیروس، تهران (1366).175)
موانع سیاسی نهضت خدمت رسانی
در فضای سیاست عوامل مؤثر بسیاری را می‏توان یافت که، به طور مستقیم و غیرمستقیم، در روند نهضت خدمت رسانی تأثیر می‏گذارند.
الف) تخریب افکار عمومی
در دنیای امروز عامل تبلیغات همچون ابزاری برای تعیین چگونگی و جهت دهی افکار عمومی مورد استفاده قرار می‏گیرد. بزرگ‏ترین بنگاه‏های تبلیغاتی و خبرپراکنی جهان با گسترده‏ترین شعاع تأثیر و دامنه‏ی نفوذ و پیشرفته‏ترین تجهیزات و دستگاه‏های الکترونیکی و ماهواره‏ای و نخبه‏ترین خبرنگاران و اصحاب فن گویندگی، در اختیار دشمنان نظام اسلامی است و در این مسأله جای هیچ شک و تردیدی نیست.
شاید بتوان بی‏هیچ اغراقی عنوان نظام تبلیغاتی و اطلاعاتی را بر این مجموعه نهاد، زیرا آنها پارادایم فکری مردم جهان را بی‏هیچ رقیبی دستخوش تغییر و دگرگونی می‏کنند و هیچ مرز و حدی برای فعالیت خویش قائل نیستند.
بدیهی است وجود چنین نظامی، آن هم در دست جریانات و تفکراتی که مخالف نظام اسلامی هستند، سبب می‏شود که تلاش آنها همواره در دو جهت متمرکز باشد:
1 ) بزرگ نمایی مشکلات؛
2 ) کوچک نمایی خدمات.
هر انسان اندیشمندی واقف است که در نظام اسلامی موجود بالاخره مشکلاتی در مسیر خدمت رسانی ایده آل به مردم وجود دارد. این مشکلات گاه از لسان خود رهبر فرزانه‏ی انقلاب که سکان کشتی نظام را در دست دارد جاری شده و می‏شود، در این موضوع جای هیچ شک و شبهه‏ای نیست و قصد ما از نگارش این مقاله فرافکنی همه‏ی مشکلات و موانع به بیرون و به دستگاه تبلیغاتی دشمنان نیست، اما بر این نکته نیز بی‏هیچ تردیدی پای می‏فشاریم که بزرگ نمایی مشکلات پروژه‏ای است که نظام اطلاعاتی و تبلیغاتی دشمنان نظام اسلامی بر روی آن به شدت کار می‏کنند و آن رایک معبر مهم برای نفوذ در احساسات و عواطف امت اسلام به شمار می‏آورند.(1)
کافی است کمترین نمونه‏ای از آسیب یا خلل در مسیر خدمت رسانی به مردم، از ناحیه‏ی نظام اسلامی به وجود آید؛ در کمترین زمان، تمامی نیروهای تبلیغاتی، خبری و اطلاعاتی دشمن بسیج می‏شوند و همچون حادثه‏ای عظیم و یا حتی عظیم‏ترین پیشامد جهان در آن مقطع، روی آن مانور می‏دهند و دنیا را در واقع خبر باران می‏کنند و چنان تفاسیر و تعابیری از نمونه به دست می‏دهند که اندکند افرادی که بتوانند فکر سالم از باران اخبار و تفاسیر خبری ایشان به در برند. در این اوضاع و احوال، وضعیت عموم مردم کاملاً روشن است.
چنین وضعیتی مسؤولین نظام اسلامی را در میان یک دو راهی خطیر دچار تردید می‏نماید:
1 ) مشکلات و آسیب‏های خدمت رسانی به مردم را مخفی نگه دارند، تا نظام اسلامی از حمله‏ی تبلیغاتی و خبری و اطلاعاتی دشمن مصون بماند و مردم دچار آلودگی اطلاعات نشوند.
2 ) مسائل و مشکلات و آسیب‏ها را مطرح کنند و در صدد حل آنها برآیند و مسببین آن مشکلات و آسیب‏ها را آشکارا معرفی نموده و از پیامدهای تبلیغی و خبری آن در جهان نیز نهراسند.
هیچ یک از دو راه فوق الذکر عاری از پرداخت هزینه‏های مادی و معنوی نیست، اما به نظر می‏رسد با اتکا به هوشیاری مردم و تأکید بر وفاق مردم و مسؤولین و مانور بر روی عنصر اعتماد میان سردمداران نظام اسلامی و آحاد ملت، می‏توان راه دوم را بر راه نخست ترجیح داد.
جهت دوم فعالیت دستگاه‏های تبلیغاتی سیاسی دشمن کوچک نمایی خدمات
______________________________
1. رجوع شود به: کمالی، علی اکبر، بررسی مفهوم جامعه پذیری سیاسی با نگاهی به روند جامعه پذیری سیاسی در ایران پس از انقلاب، معاونت پژوهشی سازمان تبلیغات اسلامی، تهران (1374).است. باز هم هیچ انسان آزاده و اندیشمندی تردید ندارد که نظام اسلامی منشأ خدمات بسیار علی‏الخصوص در بخش محروم و نیازمند جامعه شده است؛ بدیهی است که اگر دایره‏ی خدمات و خدمت رسانی را تنها به مادیات منحصر نسازیم و ارزش‏های معنوی را نیز بر آن بیفزاییم، خدمات ناشی از نظام اسلامی وسعت چشمگیری خواهد داشت.
اینک، بنگاه‏هایی تبلیغاتی، سیاسی و خبرپراکنی دشمنان نظام اسلامی در رویارویی با نمونه‏هایی از خدمات، که گاه از زیربنایی‏ترین لوازمی است که یک جامعه و نسل‏های پس از آن بدان نیازمند هستند، سیاست کوچک نمایی و تخفیف و گاه به سخره گرفتن را در پیش می‏گیرند و از تمامی ابزارهای پیشرفته‏ی خویش بهره می‏جویند تا این نمونه‏ها را در نزد افکار عمومی، اموری عادی، پیش پا افتاده و کوچک جلوه دهند.
رسیدگی به نقاط محروم جغرافیای پهناور ایران اسلامی و اعطای امکانات و به محروم‏ترین بخش‏های جامعه، تأسیس صنایع مادر و بنیادی، گسترش چشمگیر آموزش عالی و... تنها بخشی از خدمات کلی مادی نظام اسلامی به مردم است.
خدمات معنوی از جمله اعطای آزادی و روحیه‏ی استعمارستیزی، توسعه‏ی ارزش‏های اخلاقی (چه ظاهری همچون حجاب و چه باطنی و معنوی همچون روحیه‏ی ایثار، از خود گذشتگی و شهادت‏طلبی)، مبارزه با طاغوت و استکبار، اعطای عزت و سربلندی برای مکتب تشیع در جهان اسلام و در سراسر جهان و... که اگر قصد شمارش یک یک آنها و ذکر مصادیق شان را داشته باشیم بحث به درازا می‏کشد.
اما نظام تخریب گر خبری و اطلاعاتی دشمن و بنگاه‏های تبلیغاتی آنها، نه تنها هیچ یک از این خدمات را به طور روشن و شفاف و آنچنان که هست، ذکر نمی‏کنند، بلکه در صدد کوچک نمایی آنها هستند و حتی گاهی اوقات حقایق را تحریف کرده و واژگونه جلوه می‏دهند از جمله در توسعه‏ی ارزش‏های اخلاقی و معنوی، عناصر متعالی را مبتذل جلوه می‏دهند و مخالف آزادی و انسانیت و حقوق بشر می‏خوانند.
حقوق بشری که رفتار سیاسی و نظامی امریکا در عراق و افغانستان نشان داد که جز آلت دست و وسیله‏ای در جهت اهداف شوم استکبار جهانی نیست و هیچ حقیقت و صداقتی آن را پشتیبانی نمی‏کند.
ب ) مخدوش نمودن اعتبار بین‏المللی نظام
دشمنان انقلاب، که از هر وسیله‏ای برای جلوگیری از بالندگی و پویایی نظام اسلامی در خدمت رسانی به مردم شریف و ستمدیده استفاده می‏کنند، در دو جهت تلاش خویش را برای ایجاد خدشه در اعتبار بین المللی نظام اسلامی در دنیا و مخدوش نمودن روابط آن با سایر کشورها و دول و اتحادیه‏های بین‏المللی مصروف می‏دارند.(1)
1 ) با استفاده از قوانین و کنوانسیون‏های بین‏المللی معارض با قوانین و ارزش‏های اسلامی؛
2 ) با ارعاب و ایجاد ترس و وحشت و تروریسم در کشورهایی که روابط دوستانه و ملایم‏تری با نظام اسلامی ایران دارند.
واضح است که در راستای خدمت رسانی هر چه بهتر و بیشتر، چه به لحاظ کمی و چه به لحاظ کیفی، توسط نظام نمی‏توان فقط به معادلات و عناصر درونی کشور متکی بود. بلکه در دنیایی که ارتباطات و دیالوگ‏های جهانی حرف اول را می‏زند و تجارت جهانی، عنصر صادرات و واردات، قیمت ارز، طلا و نفت، عناصر تعیین کننده‏ی دایره و محدوده‏ی خدمت رسانی به مردم هستند، اعتبار و اقتدار و عزت بین‏المللی و سربلندی در جهان و نظام بین‏الملل امری بسیار مهم است، به گونه‏ای که خدشه‏دار شدن آن مساوی با سدی بزرگ بر سر راه خدمت رسانی درست و کارامد به مردم است.
دشمنان نظام اسلامی این موضوع را به خوبی درک کرده و هرگاه نظام اسلامی از
______________________________
1. در این زمینه رجوع شود به :
- کاپلان، مایلز، امپریالیسم امریکا در خاورمیانه، ترجمه‏ی عبدالصاحب یادگاری، کانون نشر اندیشه‏های اسلامی، (1368).
- کوتینی، جاناتان، چهره‏ی بی‏نقاب سیاست خارجی امریکا، ترجمه‏ی کریم زیانی، سروش، تهران (1368).
- محمد، ت، ماهیت و عملکرد امپریالیسم امریکا در ایران، خدمات فرهنگی رسا.
- بورونو، نفت و سیاست ایالات متحده‏ی امریکا در خاورمیانه، ترجمه‏ی ماشاءا... ربیع زاده، تهران (1364).
- بیل جیمز، تراژدی روابط ایران و امریکا، تهران (1371)
______________________
یر بار مشکلات بیرونی و درونی قامت خویش افراشته کرده و در پی ایجاد روابط دوستانه و همدلانه‏ی سیاسی و اقتصادی در دنیا را داشته است شروع به تخریب چهره‏ی بین‏المللی آن نموده‏اند.
در این راستا هرگاه عناصری از قوانین بشری و ناقص بین‏المللی را یافته‏اند که با اصول مسلم و پذیرفته شده‏ی نظام اسلامی تعارض داشته است، از طریق دیده‏بان حقوق بشر و سیستم‏های بین‏المللی سعی در تحت فشار قرار دادن مسؤولین نظام نموده‏اند.(1)
مثلاً آزادی در مکتب متعالی اسلام و در فرهنگ غنی و پربار تشیع علوی، مفهومی بسیار متعالی و گسترده‏تر از مفهوم آن در نزد نظام‏های بشری ناقص بین‏المللی دارد و آنچه در نظام اسلامی ملاک و مبنای عمل می‏باشد همان مفهوم بالنده‏ی دینی است، نه مفهوم بشری آن که در بیانیه‏ی حقوق بشر به طور ناقص اظهار شده و ناقص‏تر از آن عمل شده است.
این نقاط چالش در مبانی ارزشی دین و نظام‏های بشری توسط دشمنان نظام اسلامی به خوبی شناسایی شده و مورد بررسی دقیق قرار گرفته است و سعی کرده‏اند از مصادیق اختلاف حداکثر بهره‏برداری را بنمایند و نزد ارگان‏های بین‏المللی از نظام اسلامی چهره‏ای متمرد و متحجر، که قوانین عمومی نظام بین‏المللی و کنوانسیون‏های آن را برنمی‏تابد، بسازند که البته اجتهاد پویای شیعی و آگاهی و هوشیاری رهبران نظام اسلامی همواره سدی در برابر این ترفند سخیف دشمنان بوده است.
روش دیگر ایشان در مخدوش نمودن روابط بین المللی نظام اسلامی با سایر دول و کشورهای متعادل دنیا ایجاد ارعاب و وحشت و استفاده از عنصر تروریسم در آن کشورهاست. دشمنان از این حربه وقتی استفاده می‏کنند که امیدشان از حربه‏ی اول به ناامیدی تبدیل شده باشد و سیاست‏های خارجی درست ایران، متکی بر اجتهاد پویا و رهبری‏های حکیمانه‏ی رأس هرم انقلاب اسلامی، آنها را به ناکامی کشانده باشند. استفاده‏ی آنها از این وسیله‏ی نامشروع و غیرقانونی (چه قوانین الهی و چه قوانین
______________________________
1. رجوع شود به: نبیس فیلیس، سیطره‏ی امریکا بر سازمان ملل، ترجمه‏ی احمد تدین، همشهری، تهران (1376).
______________________
ین‏المللی بشری موجود) بدین صورت است که با ایجاد آشوب و اغتشاش، بمب‏گذاری، فعالیت‏های تروریستی و جاسوسی در کشور مورد نظر و انتساب آنها به نظام اسلامی روابط فی‏مابین را مخدوش و حداقل دچار ابهام و وقفه می‏کنند.
از این هم بالاتر حتی حوزه‏ی فعالیت دشمنان نظام اسلامی، در راستای جلوگیری از خدمت رسانی، تا ایجاد جنگ در منطقه نیز ادامه دارد(1) و حتی اگر چنین اموری نیز بی‏نتیجه بماند از عناصری همچون کودتا و امثال آن نیز فروگذار نمی‏کنند.(2)
ج ) تهاجم فرهنگی
تهاجم فرهنگی اگرچه عنوانی فرهنگی دارد اما ماهیت حقیقی آن سیاسی است و دول متخاصم و دشمنان نظام اسلامی از آن به عنوان مهم‏ترین ابزار سیاسی خود استفاده می‏کنند.
خدمت رسانی، در شکل نهضتی خود، امری نیست که منحصر در فرد یا افراد یا حتی نهادهای خاص دولتی باشد. واژه‏ی نهضت، خود گویای آن است که حرکت باید یک حرکت جمعی و خودجوش ملی باشد. عناصر فرهنگی این نهضت عبارتند از :
1 ) پرهیز از روحیه‏ی لذت گرایی؛
2 ) دوری از رفاه زدگی و مادی گرایی؛
3 ) ایجاد روحیه‏ی ایثار و از خود گذشتگی؛
4 ) ایجاد روحیه‏ی همیاری و همکاری و تعاون؛
5 ) ایجاد روحیه‏ی مودت و جوانمردی؛
6 ) ایجاد روحیه‏ی اعتماد به نفس و خودباوری؛
7 ) ایجاد حس اعتماد و باور متقابل میان مردم و مسؤولین؛
8 ) پرهیز از تجمل گرایی، اسراف و تبذیر؛
______________________________
1. رجوع شود به: دو تحلیل از جنگ تحمیلی امریکا بر ایران، آستان قدس رضوی، مشهد، (1359).
2. ر. ج: اپستین، جاشوا، استراتژی و طرح ریزی نیروها برای اهداف امریکا در خلیج فارس، ترجمه‏ی کاوه بالمنجی، روشنگران، تهران (1370).
- بازدارندگی مشخص: گزارشی از کمیسیون تدوین استراتژی بلند مدت امریکا، ترجمه‏ی اصغر زاهدی، وزارت ارشاد (1369).
______________________
9 ) پرهیز از ریا، مکر، حیله و نیرنگ و خودخواهی؛
و... و بسیاری عوامل اخلاقی، ارزشی و فرهنگی دیگر.
حال اگر این عوامل و عناصر، مقومات فرهنگی ایجاد یک نهضت خودجوش ملی در راستای خدمت رسانی فراگیر هستند، تهاجم فرهنگی دشمنان نظام اسلامی برای آسیب رساندن به این نهضت و بازداشتن آن از توفیق، همین مقومات را نشانه می‏گیرد.
این تهاجم به دنبال ایجاد یأس و ناامیدی و عدم روحیه‏ی اعتماد به نفس و خودباوری و اعتماد متقابل میان مردم و مسؤولین است و تجمل گرایی، رفاه زدگی، لذت گرایی و در یک کلمه غرب گرایی و غرب زدگی را تبلیغ می‏نماید.(1)
نتیجه گیری
تحقق نهضت خدمت رسانی توفیقی است بس عظیم که می‏تواند نظام اسلامی را به سر منزل مقصود برساند و اگر جامع بدان نگریسته شود و به دقت مورد عمل قرار گیرد و تبدیل به یک حرکت و نهضت ملی و خودجوش شود و آنچنان که رهبر فرزانه‏ی انقلاب از آن توقع دارند، تمامی شؤون جامعه را فراگیرد، بزرگ‏ترین وسیله‏ی مبارزه با دشمنان انقلاب اسلامی و نظام مبتنی بر آن خواهد بود.
اینک که نزدیک به سه دهه از پیروزی انقلاب می‏گذرد تمام چشم‏های مردم جهان به این نظام دوخته شده است که ببینند ارمغان آن برای دینداران عالم چیست و آیا می‏تواند در کنار حفظ دین و اصول و ارزش‏های معنوی و الهی آن، رفاه و امنیت نسبی را برای آنان به ارمغان آورد یا خیر.
مسلم است که دشمنان نظام اسلامی در صورت کسب چنین توفیقی، توسط نظام
______________________________
1. در این زمینه رجوع شود به :
- هدایتخواه، ستار، تهاجم فرهنگی (ابعاد، ویژگی‏ها، عوامل، زمینه‏ها و راه‏های مقابله با آن)، معاونت پژوهشی آموزش و پرورش، مشهد (1371).
- شفیعی سروستانی، اسماعیل، تهاجم فرهنگی و نقش تاریخی روشنفکران، کیهان، تهران (1372).
- مصباح یزدی، محمد تقی، تهاجم فرهنگی، مؤسسه‏ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس‏سره ، قم (1376).
- تهاجم فرهنگی، مرکز تحقیقات اسلامی سپاه، معاونت انتشارات مرکز فرهنگی، تهران (1378).
______________________
لامی، هیچ حرفی برای گفتن ندارند، لذا از هیچ تلاشی برای ایجاد موانع بر سر راه این نهضت عظیم فروگذار نمی‏کنند.
پس بر هر انسان دیندار و اندیشمندی است که به موانعی که آنها ایجاد می‏کنند یا توان ایجاد آن را دارند، توجه کند و آنها را مورد شناسایی قرار دهد و هوشیارانه با آنها برخورد کند.
در اینجا وظیفه‏ی قشر روشنفکر دینی جامعه بسیار خطیر است. زیرا آگاهی بخشی به جامعه و مردم و حتی در سطح بین‏المللی به مردم جهان، وظیفه‏ی مهم این طبقه از جامعه است. به امید آن روز که نظام اسلامی، ضمن حفظ ارزش‏های معنوی و الهی، امنیت و رفاه اجتماعی را نیز برای مردم دیندار دنیا به ارمغان آورد.