قحطی های پنج گانه در قلمرو آل مظفر؛ علل و پیامدها (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

عصر فترتِ یعنی دوره مابین سقوط ایلخانان تا برآمدن تیموریان، به واسطه نبود حکومت مرکزی و پیدایی چندین سلسله محلی، پیآمدهای زیانباری برای ایران زمین و زندگی ایرانیان داشت. تاوان این اوضاع سیاسی آشفته و تکیه سلسله های محلی به شمشیر برای تثبیت قدرت و توسعه قلمرو را عمدتاً مردم عادی پرداختند که مجبور به تحمل جنگ، کشتار، غارت، ویرانی، قحطی و گرسنگی در این دهه های پرآشوب بودند. در این شرایط، نواحی مرکزی و جنوبی ایران که تحت حکمرانی آل مظفر(795- 718ق) قرار داشت، پنج قحطی را از سرگذراند. پرسش اصلی این تحقیق که با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای به ویژه تواریخ محلی به انجام رسیده، این است که این قحطی ها به چه علل پدید آمدند؟ و چه پیآمدهایی برجای گذاشتند؟ یافته های این پژوهش، گویای آن است که برخی از علل طبیعی چون خشکسالی یا بارش سنگین نزولات جوی، و برخی علل غیرطبیعی یا انسانی مانند جنگ ها و لشکرکشی های پیاپی، محاصره مکرّر و طولانی شهرها، بی کفایتی زمامداران و فقدان احساس مسئولیت آنان، از عوامل عمده پیدایی و بسط و تشدید قحطی های پنج گانه در گستره جغرافیایی حکومت آل مظفر است. همچنین، تضعیف فاحش اسباب معیشت مردم، کاهش جمعیت، تشدید مرگ و میر، مهاجرت، فقر و گرسنگی، سوء تغذیه و تنزل اخلاق، از پیآمدهای این قحطی ها بوده است.