تلقی ابن سینا و ملاصدرا از بدن انسانی و تأثیر آن در نحوه تبیین معاد جسمانی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
معاد جسمانی از چالش برانگیزترین مسائل فلسفه اسلامی است که فیلسوفان بزرگی چون ابن سینا و ملاصدرا را به ارائه تبیین های متفاوتی واداشته است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و تمرکز بر آثار اصلی این دو فیلسوف، استدلال می کند که ریشه بنیادین اختلاف نظر آن ها در تبیین معاد جسمانی، بیش از هر عامل دیگری، به تلقی متفاوتشان از ماهیت، نقش و سرنوشت “بدن انسانی” بازمی گردد. ابن سینا با دیدگاهی دوگانه انگار و عمدتاً ابزاری نسبت به بدن، آن را جوهری متمایز از نفس، فسادپذیر و حتی مانع کمال نهایی نفس می داند. این نگرش، تبیین فلسفی بازگشت عین بدن عنصری را با محذورات جدی (امتناع اعاده معدوم، مشکل هویت) مواجه ساخته و او را به سمت تعبد به شرع در این باب سوق می دهد. در مقابل، ملاصدرا با تکیه بر مبانی حکمت متعالیه (اصالت وجود، حرکت جوهری)، بدن را مرتبه ای نازل و پویا از وجود نفس و در حال تکامل ذاتی به تبع حرکت جوهری آن می شمارد. این نگرش وحدت گرا و تکاملی، زمینه را برای ارائه تبیینی فلسفی از معاد جسمانی فراهم می آورد که در آن، بدن اخروی (مثالی)، نه اعاده بدن معدوم، بلکه مرحله تکامل یافته بدن دنیوی و ظهور نفس در نشئه ای بالاتر است که توسط خود نفس و متناسب با ملکاتش ایجاد می شود. بنابراین“فلسفه بدن”، نقطه عزیمت و کلید فهم گذار از رویکرد مشائی به صدرایی در مسئله معاد جسمانی است.Ibn Sina’s and Mulla Sadra’s Conception of the Human Body and its Influence on their Explanation of Bodily Resurrection
Bodily resurrection is a challenging issue in Islamic philosophy, with distinct explanations from Ibn Sina (Avicenna) and Mulla Sadra. This article argues that their disagreement primarily stems from different conceptions of the “human body’s” nature, role, and fate.Ibn Sina, with a dualistic and instrumental view, considers the body a substance distinct from the soul, corruptible, and an obstacle to the soul’s perfection. This perspective creates significant philosophical difficulties for explaining the return of the exact same elemental body (e.g., recreating the non-existent, identity problems). Consequently, he leans on religious scripture (taʿabbud) for this matter.In contrast, Mulla Sadra, using principles of Transcendent Theosophy like the primacy of existence and substantial motion, views the body as a lower, dynamic level of the soul’s existence. He posits that the body undergoes essential transformation through substantial motion. This unitarian and developmental perspective allows for a philosophical explanation of bodily resurrection. For Sadra, the otherworldly (imaginal) body isn’t a re-creation of the non-existent but the developed stage of the worldly body, manifested by the soul in a higher realm according to its acquired dispositions.The article concludes that the “philosophy of the body” is the crucial point of departure and key to understanding the transition from the Peripatetic to the Sadrian approach concerning bodily resurrection. This differing understanding of the body itself shapes their respective views on its ultimate fate and the possibility of its return.
تبلیغات
