بازخوانی فضاهای جمعی تاریخی: چهارچوبی برای اصول طراحی فضاهای چندعملکردی شهری (مورد مطالعه: شهر اصفهان) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
این پژوهش به تحلیل الگوهای طراحی فضاهای جمعی موفق گذشته و نحویه بهره گیری از آن ها در طراحی فضاهای چندعملکردی معاصر می پردازد. با هدف ارتقای کیفیت زندگی شهری، این پژوهش با استفاده از رویکرد تاریخی-تکاملی و به صورت کیفی، به مرور منابع معتبر و تحلیل دوره های مختلف تاریخ ایران، ازجمله ایلخانیان، تیموریان، صفویان و قاجاریان پرداخته و همچنین نیازهای شهروندان در فضاهای عمومی معاصر را از طریق مصاحبه و مشاهدیه میدانی در شهر اصفهان بررسی کرده است. نمونه های مورد مطالعه شامل پارک های شهید رجایی، ناژوان، مرداویج، پل خواجو، سی و سه پل، پل شهرستان و مجموعیه متروپل در خیابان چهارباغ، به طور هدفمند در فضاهای مرکزی شهر اصفهان انتخاب شده و در هرکدام از نمونه ها، تعدادی مصاحبه با اشخاص صورت گرفته است. نتایج نشان می دهند که فضاهای جمعی سنتی با ویژگی های خاصی، چون مقیاس انسانی، تنوع کاربری و ارتباط نزدیک با بافت شهری، به عنوان کانون های فرهنگی و اجتماعی عمل کرده اند و می توانند الگویی برای فضاهای معاصر باشند. این فضاها با طراحی های باز و قابل دسترس، محیطی صمیمی برای تعاملات اجتماعی فراهم می کردند. همچنین، توجه به هویت محلی و فرهنگی در طراحی می تواند حس تعلق و هویت جمعی را تقویت کند. با توجه به تحولات اجتماعی و نیازهای جدید شهروندان، این پژوهش بر ضرورت طراحی فضاهای عمومی که پاسخگوی نیازهای متنوع، ازجمله تسهیل دسترسی برای افراد توان خواه و فضاهای تفریحی برای جوانان باشد، تأکید می کند. تحلیل فضاهای جمعی تاریخی مثل بازارها و میدان ها نشان می دهد که این مکان ها به عنوان کانون های اجتماعی و فرهنگی با ویژگی هایی مانند مقیاس انسانی و انعطاف پذیری در کاربری، نقشی کلیدی در تعاملات اجتماعی داشتند. این مطالعه پیشنهاد می دهد که در طراحی فضاهای شهری معاصر، باید به بازارها به عنوان مراکز فرهنگی و اقتصادی با فضای مشترک برای تعاملات اجتماعی و تجاری، میدان ها به عنوان نقاط تبادل فرهنگی و سرگرمی و باغ ها به عنوان مراکز آموزشی و محیط های اجتماعی توجه شود. همچنین تأکید بر هویت فرهنگی محلی در طراحی این فضاها به تقویت حس تعلق و هویت جمعی شهروندان کمک می کند. در مجموع، استفاده از الگوهای موفق گذشته به بهبود کیفیت زندگی شهری و ایجاد فضاهای اجتماعی غنی و با هویت فرهنگی منجر می شود.Revisiting Historical Collective Spaces: A Framework for Enhancing the Design Principles of Multi-functional Urban Spaces (Case Study: Isfahan City)
Introduction Public spaces have always been fundamental to the urban fabric, acting as physical venues for social interactions and enduring symbols of cultural and social identity. Across civilizations, such spaces have provided a sense of continuity, reflecting their societies' values, priorities, and aspirations. In Iranian architecture, public spaces such as squares, markets, mosques, and gardens hold particular importance. These spaces were thoughtfully designed over various historical periods to address a spectrum of needs, from facilitating trade and social gatherings to fostering spiritual and recreational experiences. Their defining features include a focus on human scale, climate-appropriate designs, and a deep respect for the social, cultural, and economic contexts in which they were embedded.In contemporary times, the rapid pace of urbanization, changing lifestyles, and evolving societal values have transformed the role and expectations of public spaces. Once primarily centered on singular or localized functions, modern public spaces are expected to address a broader and more diverse array of needs. They must accommodate the demands of dense urban living, provide platforms for cultural expression and community engagement, and adapt to changing mobility and technology use patterns. Designing multifunctional spaces that cater to these diverse requirements has become a challenge and a necessity in urban planning and architecture.Beyond merely fulfilling physical needs, contemporary public spaces must also foster a sense of connection among citizens and between individuals and their environment. They should provide opportunities for social interactions, encourage recreation, and strengthen the sense of belonging and identity within urban communities. These spaces can unite, bridging generational and cultural divides while promoting inclusivity and accessibility for all societal groups.This research investigates the successful attributes of traditional public spaces in Iran, uncovering their enduring relevance in today's urban contexts. By analyzing principles such as human-centered design, multifunctionality, and integration with cultural and historical values, the study proposes guidelines for creating contemporary public spaces. While addressing the practical needs of modern society, these spaces must also serve as custodians of cultural heritage, ensuring that the identity and legacy of their communities endure amidst the dynamism of urban evolution. MethodologyThis research employs a historical-evolutionary method combined with a qualitative approach. Historical documents and sources related to Iranian architecture and urban planning during the Ilkhanid, Timurid, Safavid, and Qajar periods were analyzed in the initial stage. These periods were selected for their profound influence on the development of public spaces. Content analysis of these historical sources focused on uncovering the spaces' architectural, social, and cultural characteristics.In the second stage, field studies were conducted in Isfahan, examining locations such as Shahid Rajai Parks, Nazhvan, Mardavij, Khaju Bridge, Si-o-Se Pol Bridge, Shahrestan Bridge, and the Metropol Complex on Chaharbagh Street. Citizen interviews and direct observations of how these spaces are utilized provided insight into contemporary needs and expectations. Finally, the data were synthesized using comparative analysis to propose design solutions tailored to modern multifunctional spaces.Conclusion This research analyzes successful historical collective space design principles and adapts them to contemporary needs, yielding valuable insights. Key findings include:Contemporary Markets: Modern markets should integrate public and private spaces to facilitate social and commercial interactions.Squares as Cultural Hubs: Public squares must be designed for cultural, educational, and recreational activities and serve as venues for community engagement.Gardens as Educational Centers: Green spaces should incorporate educational and cultural elements alongside recreational uses.Cultural Identity in Design: Emphasizing local cultural identity in public spaces can enhance community attachment and collective identity.Overall, applying successful historical patterns to contemporary design can improve urban life quality and create spaces that address citizens' cultural, social, and psychological needs.
تبلیغات
