تجربه زیباشناختی حافظ به مثابه تجربه معنوی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
تجربه زیباشناختی و ماهیت و ابعاد آن از دغدغه های مهم اندیشمندان فلسفه هنر و زیبایی شناسی در گفتگوهای معاصر است که نقطه ثقل توجه در اغلب توغلات در این زمینه، به هنرمند و محمل ظهور تجربه زیباشناختی او یعنی اثر هنری اختصاص دارد. مسئله اصلی پژوهش حاضر، بررسی ماهیت تجربه خاص زیباشناختی ظهور یافته در آثار حافظ است. از آنجا که حافظ از صنادید اصیل و بی مثال عرصه هنر این سرزمین و در عین حال، به عقیده بسیاری، لسان الغیب و دارای دریافت های ربانی است، مختصات تجربه زیباشناختی وی با هدف تنویر نقش عرفان و معنویت در تعالی نگاه زیباشناختی هنرمندان، دارای اهمیت پژوهشی است. برهمین مبنا پرسش پژوهش حاضر این است که تجربه زیباشناختی حافظ با توجه به بستر عرفانی ادراک او دارای چه ابعادی بوده و چگونه قابل تبیین است؟ مسئله مذکور از طریق منابع کتابخانه ای و به شیوه توصیفی تحلیلی و مبتنی بر آرای صاحب نظران عرصه زیباشناسی، ادبیات و عرفان مورد مداقه قرار گرفته و یافته ها حاکیست، نظر به سه مقوله موجود در فرایند تجربه زیباشناختی، یعنی گستردگی و عمق ادراکات، حضور عاشقانه در جهان و قرب به هستی و مراتب آن، و قرابت معنادار و عمیق این سه مفهوم با شرایط وحدت تبیین شده در عرفان اسلامی که در جان جهان جریان داشته و در ابیات حافظ و نوع نگاه زیباشناختی او نیز ساریست، می توان تجربه زیباشناختی شاعر را به یمن یگانگی تام با حقیقت واحد، صورتی از تجربه ای معنوی دانست. حافظ تمام امور جهان را به منزله پدیدارهای خوش منظری ادراک می کند که تنها در خدمت حکایت از رخ واحد حق بوده و سراسر از او می سرایند و از همین رهگذر سطح عالی وحدت عرفانی وی در تلاقی با تجربه زیباشناختی هنرمندانه، موجد صورتی صبیح از تجربه زیباشناختیِ معنوی است.Hafez's Aesthetic Experience as a Spiritual Experience
Aesthetic experience, along with its nature and dimensions, is one of the key concerns of scholars in the philosophy of art and aesthetics in contemporary discourse, where much attention is directed toward the artist and the artwork as the medium of the aesthetic experience. The primary focus of this research is to examine the nature of the unique aesthetic experience manifested in the works of Hafez. As one of the unparalleled and original figures in the artistic heritage of this land, Hafez is widely regarded not only as a master poet but also, according to many, as "Lesan al-Ghaib" (the Tongue of the Unseen) and a recipient of divine inspirations. Therefore, understanding the characteristics of his aesthetic experience, to illuminate the role of mysticism and spirituality in refining the aesthetic vision of artists, holds significant scholarly importance. Based on this, the central question of this research is: What dimensions characterize Hafez’s aesthetic experience within the context of his mystical perception, and how can it be interpreted? This question has been investigated through library-based resources using a descriptive-analytical method and the perspectives of experts in aesthetics, literature, and mysticism. The findings suggest that three key aspects underpin Hafez’s aesthetic experience: the breadth and depth of his perceptions, a loving presence in the world and closeness to existence and its hierarchies, and a profound connection with the concept of unity as explained in Islamic mysticism. These elements, deeply intertwined with the essence of existence and evident in Hafez’s poetry and aesthetic outlook, allow his aesthetic experience to be regarded as a spiritual one, achieved through his complete unity with the singular divine truth. Hafez perceives all phenomena in the world as beautifully arranged manifestations that serve solely to narrate the singular visage of divine truth. Through this lens, his profound mystical unity, intersecting with his artistic aesthetic experience, produces a luminous and spiritual form of aesthetic experience.
تبلیغات
