استثنائات و معافیت های کتابخانه ای حق مولف منابع دیجیتال: مطالعه تطبیقی در نظام حقوقی ایران، فرانسه، آلمان و برخی اسناد و معاهدات بین المللی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
هدف: پژوهش حاضر با هدف تحلیل و مقایسه مستثنیات و معافیت های کتابخانه ای برای منابع دیجیتال با بهره گیری از قوانین داخلی، قوانین، اسناد و معاهدات بین المللی انجام شده است تا با واکاوی قوانین موردمطالعه بتوان به پیشنهادهای کاربردی به منظور اصلاح قوانین و استفاده در کتابخانه ها دست یافت.روش: پژوهش حاضر ازلحاظ هدف کاربردی و از نوع مطالعات کیفی و با رویکرد تطبیقی و تحلیل قوانین و اسناد بین المللی انجام شده است. در پژوهش کنونی با بهره گیری از روش تحلیل اسنادی (سندکاوی)، قوانین داخلی و برخی قوانین و اسناد بین المللی تحلیل و باهم مقایسه شدند. جامعه پژوهش شامل 13 قانون حق مؤلف ایران، قوانین، معاهدات و اسناد بین المللی بود. قوانین حق مؤلف آلمان و فرانسه به صورت هدفمند برای پژوهش حاضر انتخاب شدند. به این دلیل که نظام حقوقی فرانسه و ایران رومی-ژرمنی است. علاوه بر آن در هر دو قانون فرانسه و آلمان مباحث دیجیتال، استثنائات و معافیت های کتابخانه ای بیان شده است. افزون بر این، مطالعه تطبیقی می تواند علاوه بر تبیین کمبودهای قوانین ایران، استفاده از تجارب سایر کشورها در زمینه های جدید را محقق سازد.یافته ها: دستورالعمل پارلمان و شورای اتحادیه اروپا، معاهده برن، معاهده حق مؤلف وایپو، معاهده اجراها و صفحات صوتی وایپو، معاهده رم، معاهده ژنو، قانون مالکیت فکری فرانسه و قانون حق مؤلف و حقوق مرتبط آلمان بررسی و مطالعه شدند. در کنار اسناد بین المللی، قوانین داخلی مانند حمایت حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان 1348، پیش نویس لایحه حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط، قانون ترجمه و تکثیر کتب، نشریات و آثار صوتی 1352 از دیدگاه استثنائات حق مؤلف تحلیل شدند. تحلیل اسناد بین المللی نشان می دهد که توجه به مباحث دیجیتال در زمره موضوعات مهم در برخی اسناد بوده است. در دستورالعمل 2019 اروپا، استثنائاتی همچون تکثیر، استفاده شخصی غیرتجاری، فعالیت های غیرتجاری توسط کتابخانه ها و سایر نهادهای مرتبط و ذخیره موقت به عنوان معافیت و استثنا مدنظر قرار گرفته است. افزون بر آن، دسترسی اشخاص ناتوان به آثار هم با درنظرگفتن استثنائاتی مغفول نمانده است. در معاهده برن که آزمون سه گام ازآنجا مطرح شد به اعمال و کاربست شروط آزمون سه گام در ابزارها و منابع دیجیتال تصریح شده است. بدین سبب که به قوانین ملی اجازه می دهد تا محدودیت ها و استثنائات جدیدی مناسب با فضای دیجیتال اتخاذ کنند. محدودیت ها و استثنائات در قوانین ملی مانند استفاده شخصی، اهداف پژوهشی و کتابخانه ای و معافیت های مورداستفاده در فناوری های جدید شامل ابزارهای دیجیتال و برخط خواهد بود.نتیجه گیری: علی رغم آنکه در قانون حق مؤلف و حقوق مرتبط آلمان و قانون حقوق مالکیت فکری فرانسه، دستورالعمل اروپا و سایر معاهدات موردبررسی به مباحث دیجیتال تا حد بسیار زیادی پرداخته شده بود، اما این موضوع در قوانین حق مؤلف موردمطالعه تا حد بسیاری کمرنگ است. برخی از مواد مطرح شده در مورد تکثیر موقت و سایر استثنائات در پیش نویس لایحه بیان شده بود که ناکافی است. با این توصیفات، پژوهش کنونی پیشنهاد می دهد پیش نویس لایحه قانون مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط ایران با درنظرگرفتن منابع دیجیتال مورد اصلاح مجدد و بازنگری قرار گیرد.Exceptions and exemptions to copyright for libraries digital resources: Comparative study in the legal system of Iran, France, Germany and some international documents and treaties
Purpose: The present research aimed to analyze and compare exceptions and exemptions related to libraries for digital resources by utilizing domestic laws, regulations, documents, and international treaties. The goal was to explore the studied laws to provide practical recommendations for amending laws and their application in libraries.Method: The current research was conducted in terms of practical purpose and qualitative studies with a comparative approach and analysis of international laws and documents. In the current research, the document analysis method, domestic laws, and some international laws and documents were analyzed and compared. The research community included 13 copyright laws of Iran, laws, treaties, and international documents. German and French copyright laws were purposefully selected for this research. Because the legal systems of France and Iran are Romano-Germanic. In addition, in both French and German laws, digital topics, exceptions, and library exemptions are stated. In addition, the comparative study can realize the use of experiences of other countries in new fields, in addition to explaining the deficiencies of Iranian laws.Findings: The guidelines of the Parliament and the Council of the European Union, the Berne Convention, the WIPO Copyright Treaty, the WIPO Performances and Phonograms Treaty, the Rome Convention, the Geneva Convention, the French Intellectual Property Law, and Act on Copyright and Related Rights of Germany were reviewed and studied. Alongside international documents, the Act on Protection of Authors, Composers and Artists Rights of 1970, the draft of the law on the protection of literary and artistic property rights and related rights, law translation and reproduction of books and publications and audiobooks 1973, and so on analyzed from the perspective of copyright exceptions.The analysis of international documents shows that attention to digital issues has been among the important issues in some documents. The 2019 directive of the European Parliament lists text mining and data mining for educational and research purposes as mandatory exceptions. In the mentioned directive, some exceptions such as reproduction, non-commercial personal use, non-commercial activities by libraries and other related institutions, and temporary storage are considered exemptions and exceptions. In addition, the access of disabled people to the works has not been overlooked even with the exception. In the Berne Convention, from where the three-step test was proposed, it is specified to apply the conditions of the three-step test in digital tools and resources. This is because it allows national laws to adopt new restrictions and exceptions suitable for the digital space. Restrictions and exceptions in national laws such as personal use, research, and library purposes and exemptions in new technologies will include digital and online tools. Conclusion: Even though the Act on Copyright and Related Rights of Germany and the French Intellectual Property Law, the European Directive and other treaties examined have dealt with digital issues to a great extent, in the studied copyright laws, this issue is largely absent. Some legal articles regarding temporary reproduction and other exceptions were stated in the draft bill as insufficient. With these descriptions, the current research suggests that the legislation regarding library exceptions and exemptions, the draft of the law on the protection of literary and artistic property rights, and related rights of Iran should be revised and revised by considering digital resources.
تبلیغات
