بررسی تطبیقی دیدگاه های ابوطالب مکی و غزالی درباره توبه (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
توبه و بازگشت به سوی خداوند یکی از مفاهیم اساسی در آموزه های دینی و عرفانی اسلام است که در آثار عارفان و متفکران اسلامی به ویژه ابوطالب مکی و غزالی به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است. ابوطالب مکی در کتاب قوت القلوب، توبه را به عنوان فرآیندی روان شناختی و معنوی معرفی می کند که هدف آن اصلاح نفس و تقرب به خداوند است. وی تأکید دارد که توبه باید با مجاهده درونی و توجه به تمایلات نفسانی انجام شود تا انسان به قرب الهی دست یابد. در مقابل، غزالی در احیاء علوم الدین آموزه های مکی را پذیرفته و بسط داده، اما از منظر عقلانی و فلسفی خود نیز به تبیین آن پرداخته است. غزالی بر توبه نه تنها به عنوان فرآیندی روحانی، بلکه به عنوان مفهومی عقلانی و اخلاقی تأکید دارد و با استفاده از آموزه های فلسفی خود، مراتب مختلف توبه را تحلیل می کند. مقاله حاضر به طور تطبیقی دیدگاه های این دو اندیشمند را بررسی کرده و به تفاوت ها و شباهت های اساسی آن ها در مورد توبه پرداخته است. نتایج مطالعه نشان می دهد در حالی که هر دو متفکر به طور مشترک توبه را مسیری برای پاکسازی نفس و بازگشت به خداوند می دانند، غزالی از ابزارهای عقلانی و فلسفی برای ارائه تفسیری عمیق تر و پیچیده تر از توبه بهره برده، که هم راستا با سلوک معنوی مسلمانان است.A Comparative Study of Abū Ṭālib al-Makkī and al-Ghazālī’s Views on Repentance (Tawbah)
Repentance (tawbah) is one of the key concepts in Islamic mysticism and has been extensively explored in the works of numerous thinkers and Sufis. Abū Ṭālib al-Makkī, in Qūt al-Qulūb, and Abū Ḥāmid al-Ghazālī, in Iḥyāʾ ʿUlūm al-Dīn, have elaborated on this concept. Al-Makkī conceptualises repentance (tawbah) as a spiritual and psychological process involving inner struggle (mujāhadah) and self-correction. He emphasises the practical and ascetic aspects of repentance (tawbah), presenting it as the first step on the path of sulūk (mystical journey). In contrast, al-Ghazālī, adopting a systematic and rational approach, divides repentance (tawbah) into three stages: knowledge (knowing sin), spiritual state (feeling remorse), and practice (decision to abandon sin). In addition to accepting al-Makkī's views, al-Ghazālī, through philosophical and psychological analyses, presents repentance (tawbah) as a path to spiritual transcendence and the purification of the heart (qalb). This study employs a comparative approach to examine the views of these two thinkers and analyses their differences and similarities. The findings suggest that al-Makkī primarily emphasises practical and ascetic sulūk, while al-Ghazālī, utilizing rational and philosophical tools, offers a more systematic approach. Ultimately, this article demonstrates that while these two thinkers share common ground regarding the importance of repentance (tawbah), their divergent approaches reflect differences in their intellectual schools of thought.
تبلیغات
