بررسی ادعای طعنه حافظ به پیامبر در بیت «آن تلخ وش که صوفی ام الخبائثش خواند.» (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
برخی بر این باورند که بیت «آن تلخ وش که صوفی ام الخبائثش خواند/ اشهی لنا و احلی من قبله العذارا» حاوی طعنه و اسائه ادب حافظ به پیامبر اسلام است، زیرا در آن، عبارت «الخمر ام الخبائث» که منسوب به ایشان است، سخن صوفی خوانده شده و صوفی، سیمایی منفی در شعر حافظ دارد و نیز در مصراع دوم، بر خلاف سخن پیامبر، نوشیدن آن امری پسندیده دانسته شده است. تفسیر غزل، با هدف رسیدن به نیت شاعر، با تکیه بر هرمنوتیک مؤلف محور دیلتای و روش توصیفی-تحلیلی، نشان از رندانه بودن غزل، به ویژه بیت مذکور دارد. محور عمودی غزل حکایت از گفتگوی حافظ با فرد یا گروهی از متشرعان هم عصر خود دارد و توصیه حافظ به مدارا و مروت و اینکه نیک نام نبودنش خواست خداست، در ضمنِ وجود نشانه هایی دال بر فقر و فاقه شاعر در هنگامه سرودن شعر و درخواست توجه مخاطبِ شعر بدو با عباراتی چون مروت و مدارا و معذور دانستن وی، این احتمال را قوت می بخشد که شعر متعلق به دوره ای از زندگی حافظ باشد که وی به اتهامی مطرود بوده است. از سوی دیگر، با توجه به شخصیت دینی حافظ، احتمال قصد او از طعنه زدن به پیامبر بعید است و قاعدتاً هدف او نقد طردکنندگان خود بوده که ارباب قدرت و منتسب به زهد و تصوف بوده اند و به ناروا، او را آلوده دامن و بدنام می دانسته اند.Exploring the Alleged Satire of the Prophet in Hafez’s Verse: “That bitterness which the Sufi called the mother of all evils.”
Some believe that the verse "That bitter one whom the Sufi called the mother of all evils / Is more delicious to us than the kiss of the maidens" contains a jab and disrespect from Hafez towards the Prophet of Islam, as it refers to the phrase "wine is the mother of all evils," attributed to him, being spoken by a Sufi, who has a negative portrayal in Hafez's poetry. Furthermore, in the second hemistich, contrary to the Prophet's words, drinking it is deemed a commendable act. An interpretation of the ghazal, aimed at uncovering the poet's intent, relying on Dilthey's author-centred hermeneutics and a descriptive-analytical method, indicates the playful nature of the ghazal, particularly the mentioned verse. The vertical axis of the ghazal suggests a dialogue between Hafez and a group of religious scholars of his time. Hafez's advice for tolerance and kindness, along with the notion that his lack of good reputation is God's will, amidst signs indicating the poet's poverty during the time of composing the poem and his request for the audience's attention with phrases like kindness and tolerance, strengthens the possibility that the poem belongs to a period in Hafez's life when he was accused of being an outcast. On the other hand, considering Hafez's religious character, it seems unlikely that he intended to insult the Prophet; instead, his aim was likely to critique those who rejected him, who were the powerful elite associated with asceticism and Sufism and unjustly considered him to be of ill repute and tainted.
تبلیغات
