صورت شناسی مزارع مسکون تاریخی در اقلیم گرم و خشک ایران (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
اقلیم گرم و خشک مرکزی ایران محل شکل گیری مزارع تاریخی از قرون اولیه اسلامی تا دوره پهلوی بوده است. در این اقلیم و در جریان پژوهش های اخیر، 42 باب مزرعه در پیرامون شهرهایی چون قم، اصفهان، کاشان و یزد شناسایی و مستند شده اند. این مزارع دارای قابلیت های کالبدی و کارکردی ویژه هستند و بخشی از زیست معیشتی و میراث کشاورزی ایران را شکل داده اند. مسئله تحقیق، کمبود پژوهش درباره ویژگی های شکلی و صورت های متنوع مزارع تاریخی است. هدف تحقیق، شناخت عمیق تر مزارع تاریخی در اقلیم گرم و خشک مرکز ایران است. بر این اساس دو سؤال درباره عناصر شکل دهندهِ صورت و دسته بندی آن ها مطرح شده است. در ادامه، تعداد 10باب از مزارع اربابی، انتخاب شده و با رهیافت تفسیرگرایی و راهبرد تفسیری تاریخی مورد تدقیق قرار گرفتند. یافته ها نشان داده است در مقیاس نظام پهنه بندی، هر مزرعه دارای سه نوع پهنه؛ کالبدی، کشتخوانی و عرفی (منظری) است. از نظر الگوی توزیع و هم نشینیِ عناصر، دو الگوی «خطی و متمرکز» وجود دارد و در مقیاس تنوع کاربری ها نیز مزارع به دو دسته «معتبر و محقر» تقسیم می شوند. براین اساس می توان مزارع مسکون تاریخی در ایران را به دو صورت الف)؛ قلاع کشتخوانی با الگوی متمرکز ب)؛ مجموعه های کشتخوانی با الگوی خطی دسته بندی نمود. اغلب مزارع شناسایی شده در این اقلیم دارای صورت «مجموعه های کشتخوانی با الگوی خطی» هستند و با دوره تاریخی شکل گیری شان ارتباط معنی داری دارند.Morphology of Historical Farmsteads in Iran's Hot and Dry Climate
The hot and dry climate of central Iran is home to historic farmsteads from the early centuries of Islam up to the 13th century. In the course of recent studies, 42 types of farmsteads have been identified and documented around cities such as Qom, Isfahan, Kashan and Yazd. These farmsteads enjoy unique physical and functional capabilities and have formed a part of Iran's livelihood system and agricultural heritage. The moot point of the research is the lack of research about the shape characteristics and diverse forms of historical farmsteads. The research aims to get a deeper understanding of the historic farmsteads in the hot and dry climate of Iran, and to this end, two questions have been raised about the shape-forming elements and their classification.
According to the findings, each farmstead has three zones on the scale of the zoning system: physical, agricultural, and customary. In terms of the distribution pattern and coexistence of forming elements, there are two patterns: linear and centralized, and in the scale of the variety of forming elements, farmsteads are divided into two categories: small and great. Accordingly, historical residential farmsteads in Iran can be divided into two ways: a) Agricultural castles with a centralized pattern and b) Agricultural complexes with a linear pattern. Most of the farmsteads identified in this climate have the form of "agricultural complexes with a linear pattern" and are significantly related to the historical period of their formation.
تبلیغات
