آسیب پذیری اقلیمی و راهبردهای پایداری منابع آب در حوضه کارون شمالی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
حوضه آبی کارون شمالی در تأمین پایدار منابع آب جنوب غرب و فلات مرکزی ایران مؤثر است. رخداد خشکسالی های حوضه به کاهش 50% آبدهی و افت سطح ایستابی آبخوان ها منجر شده است. زیاد بودن ضریب تغییرات آبدهی حوضه (63%) بیانگر آسیب پذیری منابع آب است. برای تحلیل شاخص آسیب پذیری اقلیمی (2020-1990) از روش تحلیل مؤلفه های مبنا و برای رتبه بندی عامل از شاخص مقدار ویژه استفاده شد. یافته های آماری نشان داد، مهم ترین عامل های مؤثر در آسیب پذیری اقلیمی(CVI) حوضه کارون شمالی، تغییرپذیری دبی (W=1.987)، فراوانی خشک سالی (W=1.658)، آب کشاورزی (W=1.33) و کسری مخزن آبخوان (W=1.09) هستند. زیرحوضه های بهشت آباد، ونک و لردگان دارای ضریب آسیب پذیری بحرانی و زیاد هستند و بازفت و کوهرنگ کمترین آسیب پذیری را دارند. برای آینده نگری حوضه از شرایط اقلیمی (2040-2020) و مبتنی بر تغییر اقلیم در سناریوهای SSp4.5,SSp 8.5 گزارش ششم و پیشران های منفی و مثبت برنامه های توسعه حوضه در افق 1420 استفاده شد. یافته ها نشان داد، با ادامه روند فعلی دما و رخداد خشک سالی ها و اجرای پروژه های انتقال آب و عمرانی در چارچوب پیشران های منفی، شدت شاخص آسیب پذیری بیشتر می شود، اما با انتخاب راهبردهای مبتنی بر پیشران های مثبت سازگاری با تغییر اقلیم، اصلاح الگوی مصرف و تعدیل میزان آب قابل انتقال (از 770 به 212) شاخص آسیب پذیری اقلیمی در چشم انداز (2040-2020) کاهش می یابد؛ تداوم وضع موجود به افزایش شاخص آسیب پذیری، تنش های اجتماعی و مهاجرت های اقلیمی منجر خواهد شد؛ ازاین رو بازنگری در راهبردهای بهره برداری، تعدیل برنامه های توسعه، انتخاب راهبردهای سازگاری تغییر اقلیم و اصلاح الگوی مصرف آب مبتنی بر توان اکولوژی به افزایش تاب آوری و پایداری منابع آب کمک می کند.The Climatic Vulnerability and Sustainability Strategies for Water Resources in North Karoun Basin
Some indicators of the climatic vulnerability of water resources are water stress, dry wetlands and lakes, decrease of river flow, mitigation of aquifers’ level of water, and imitated water supply for drinking and agriculture. The North Karun water basin plays a significant role in sustainable supply of water resources in the southwest and the central plateau of Iran. The drought of the basin has decreased by 50% supplying the water and the level of aquifers. The rate of change of basin discharge is 63%, indicating the high vulnerability of water resources. The analysis of climate vulnerability index (1990-2020) showed that the most significant elements constitute flow variability index (W=1.987), drought frequency (W=1.658), agricultural water (W=1.332), and aquifer reservoir deficit (W=1.09). The sub-basins Beheshtabad, Vanak, and Lordegan showed high vulnerability index and Bazoft and Kouhrang showed the lowest vulnerability. For future studying of the basin, the climatic condition of 2020-24 were used considering the climatic changes of SSP2-4.5 and SSP5-8.5 scenarios, the sixth climate change report, and negative and positive drivers of the basin's development plans. Implementing negative propellants will increase the vulnerability index, and implementing strategies based on positive drivers (adapting to climate change, modifying consumption pattern, and adjusting transferable water (from 770 to 212)) will decrease climate vulnerability index in 2020-2040 vision. If the current situation continues, the vulnerability index, the social tensions, and climatic migrations will increase. Modifying usage strategies, adjusting development plans, selecting the climate change adaptation strategies, and modifying water consumption pattern based on ecological potential will increase the resilience and sustainability of water resources.
تبلیغات
