بررسی سنت ساختِ عمارت اربابیِ مزرعه قاضی بالا در قم (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

مزارع مسکون به عنوان یک مجتمع زیستی کوچک با عناصر وابسته ای چون؛ عمارت اربابی توسط معماران محلی، طراحی شده و سپس به تدریج ساخته می شدند. به طورمعمول معماری این عمارت ها به دلیل حضور ارباب و خانواده ایشان دارای تجمل بیشتری بود و ازنظر مکان یابی در موقعیت بهتری نسبت به سایر عناصر قرار داشت. عمارت اربابی محمدحسین خان خلج در مزرعه قاضی بالا نیز یکی از دَه ها عمارت اربابی است که در مزارع اقلیم گرم وخشک ایران شناسایی شده و نیازمند بررسی کالبدی عمیق تری است. مسئله اصلی پژوهش، نیاز به شناخت بیشتر درباره معماری عمارت های اربابی متعلق به مزارع مسکون ایران است. بر این اساس دو پرسش اصلی با هدف معرفی یک عمارت اربابی دوره قاجار در بطن مزرعه قاضی بالا مطرح می شود: ۱. عمارت اربابی محمدحسین خان خَلَج دارای چه ویژگی های کالبدی است؟۲. نوع مالکیت عمارت چه تأثیری در پیدایش آن ویژگی ها داشته است؟ در این مقاله و با توجه به ماهیت تاریخی موضوع، از رهیافت تفسیری و روش تفسیری- تاریخی استفاده می گردد. منابع مهمی چون؛ اسناد تاریخی معتبر، تصاویر قدیمی مالکان و مصاحبه با بازماندگان در کنار مطالعات وسیع میدانی توانسته است به شناخت این موضوع کمک کند. این تحقیق با بررسی ویژگی های شکلی و محتوایی عمارت به این نتیجه رسیده است که معیارهایی چون؛ آسایش، استحکام، تفرج و تجمل می توانند به عنوان اصول کلی در سنت ساخت عمارت اربابی محمدحسین خان خَلَج قابل فهم و بازخوانی باشند.