ارائه مدل تأثیر عوامل معمارانه بر درک دانش آموزان از محیط به منظور ارتقای حس تعلق به مدرسه (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

از مهم ترین اهداف پژوهش حاضر، معرفی عوامل معمارانه اثرگذار بر درک دانش آموزان از محیط روانی است که این مساله می تواند بر دستاوردهای تحصیلی، روانی و جسمانی دانش آموزان اثرگذار باشد. یکی از مشکلات دانش آموزان در فضاهای یادگیری به ویژه در مقطع دبیرستان، کمبود اشتیاق به یادگیری و سپری کردن اوقات خود در فضاهای آموزشی است. روش پژوهش از نوع کمی و کیفی، از حیث نتایج کاربردی و توسط مطالعات پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه ای در بین 180 نفر از دانش آموزان دختر داوطلب مقطع دبیرستان در سال تحصیلی 98-97 از سه مدرسه شهر گرگان انجام شد. حجم نمونه توسط نرم افزار جی.پاور(G.Power)، 104 پیشنهاد شد که با توجه به مدل معادله ساختاری از 180 نفر نمونه در دسترس به منظور افزایش دقت برآورد استفاده شد. آزمون نرمال بودن داده ها، روش تحلیل آماری رگرسیون خطی چندگانه، و تحلیل همبستگی پیرسون به منظور نوع ارتباط، شدت و جهت آن در بین متغیر های مستقل و وابسته ارایه شد، همچنین مدلسازی معادله ساختاری از تأثیر عوامل معمارانه بر محیط روانی از دیدگاه دانش آموزان ترسیم شد. با توجه به آماره ضریب همبستگی) 82/0 (R=بین محیط کالبدی و درک دانش آموزان از محیط روانی ارتباط زیادی وجود دارد و با توجه به ضریب تعیین)68/0(R2=، 68 درصد متغیر وابسته محیط روانی توسط متغیر مستقل محیط کالبدی پیش بینی شد. از شش عامل مقیاس ارزیابی ساختمان مدرسه با عنوان"چک لیست شش فاکتوری ارزیابی ساختمان مدرسه"، تعداد پنج عامل شامل فضاهای اجتماعی با وزن بتا 36/0، فضاهای مابین با وزن بتا 22/0، توده با وزن بتا 18/0 ، جهت یابی با وزن بتا 15/0 و آسایش با وزن بتا 10/0 به ترتیب بر محیط روانی اثر مستقیم، مثبت و معنادار دارد. عامل زمینه دارای تأثیر مستقیم و مثبت اندکی بر محیط روانی از دیدگاه دانش آموزان است. براساس مدلسازی معادله ساختاری، محیط کالبدی به میزان 93/0 بر محیط روانی اثرگذار است. عامل احساس تعلق به مدرسه اثر قابل توجهی با بار عاملی 86/0 در توصیف مقیاس محیط روانی دارد. عامل فضاهای اجتماعی با بیش ترین بار عاملی در توصیف مقیاس "چک لیست شش فاکتوری ارزیابی ساختمان مدرسه" گزارش شد. براساس نتایج پژوهش حاضر، اولین عامل در جهت بهبود محیط روانی از دیدگاه دانش آموزان، ارتقا حس تعلق به محیط مدرسه و اولین عامل در بهبود محیط کالبدی توجه به فضاهای اجتماعی است. ایجاد فضاهای گروهی در ارتباط با کلاس درس، دسترسی دانش آموزان به دفتر کار معلمان و تعامل صمیمی با آن ها در خارج از ساعت های کلاسی و ایجاد تجربه فضایی کیفیت محور از ورودی اصلی تا کلاس درس و طراحی مناسب و جذاب محوطه، ایجاد تنوع در توده ساختمان و مشخص بودن عملکردها در توده خارجی از جمله مولفه هایی است که بر درک دانش آموزان از محیط روانی و به تبع آن، حس تعلق به محیط مدرسه اثرگذار است. تناسب مقیاس ساختمان با سایت اثر اندکی بر درک دانش آموزان از محیط روانی داشت و از لحاظ آماری معنادار نبود. قابلیت کنترل فردی حرارت داخلی محیط و کنترل صداهای حواس پرت کن در اولویت اول از دیدگاه دانش آموزان نبود، اما باید در طراحی فضاهای آموزشی مورد توجه قرار گیرد.