بازخوانی سیر تحول فضایی و کالبدی کاربری های بهداشتی با تاکید بر حمام ها در شهرهای اسلامی ایران از صفویه تا قاجار (نمونه موردی: شهر اردبیل) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
معماری اسلامی دارای اصول و مفاهیم ارزشمندی است که در بناهای دوره اسلامی و ایرانی بکار رفته است. یکی از این بناها حمام ها (فضاهای بهداشتی) می باشد. حمام های عمومی در طول دوران اسلامی از جمله عناصر مهم در شکل دهی و گسترش محلات و نمادی از آبادانی شهرها و روستاها و توان اقتصادی و پایگاه اجتماعی بانیان و نیز موقعیت آنها از وسعت و نفاست متفاوتی برخوردار بوده اند. شهر مذهبی و تاریخی اردبیل با قدمتی طولانی دارای گرمابه های تاریخی ارزشمند بوده که اصول معماری اسلامی در طراحی آن نمود پیدا کرده است. بنابراین هدف این پژوهش بررسی تحول فضایی و کالبدی حمام در معماری اسلامی ایران از صفویه تا قاجار در شهر اردبیل می باشد. روش تحقیق در این مقاله روشی تاریخی - تحلیلی است و روش گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای (متون تاریخی، اسناد، گزارش ها، آثار مکتوب و...) و میدانی می باشد. نتایج این تحقیق نشان داد که تحولات و تغییرات کالبد و فضای حمام های تاریخی تحت تاثیر عوامل مختلفی بوده اند؛ از جمله عوامل اقتصادی، عوامل حکومتی، عوامل زیبایی شناسی، شرایط جغرافیایی و محیطی و... . بعنوان مثال در حمام های عصر صفویه ساخت دهلیز و اهمیت به آن رایج نبوده، اما با گذشت زمان و در دوران قاجار ساخت دهلیز رایج بوده است که همین عامل باعث تغییرات در معماری حمام ها شده است. همچنین مساحت حمام ها در دوران صفویه نسبت به دوران قاجار بیشتر بوده به طوری که حمام ابراهیم آباد با مساحت (105126 مترمربع) بزرگترین حمام عصر صفویه و دوران های بعد از خود می باشد. معماری و تزئینات در حمام ها در دوران صفویه از رونق چشمگیری برخوردار بوده است؛ این مهم در حمام های آقانقی و ابراهیم آباد مشهود است. در شهر اردبیل (بخصوص در دوران قاجار) حمام های عمومی این فضای مهم کارکردی در جامعه، نه فقط محلی برای استحمام، بلکه مکانی برای استمرار روابط اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بوده است.Review of the spatial and physical evolution of health uses with emphasis on baths in Islamic cities of Iran from Safavieh to Qajar (Case study: Ardabil city)
Islamic architecture has valuable principles and concepts that have been used in the buildings of the Islamic and Iranian periods. One of these buildings is the bathrooms (sanitary spaces). Public baths during the Islamic era, including important elements in the formation and expansion of neighborhoods and a symbol of the development of cities and villages and the economic power and social base of the founders, as well as their position have had a different breadth and breadth. The religious and historical city of Ardabil has a long history with valuable historical baths that the principles of Islamic architecture have been reflected in its design. Therefore, the purpose of this study is to investigate the spatial and physical evolution of the bath in Islamic architecture of Iran from Safavieh to Qajar in Ardabil. The research method in this article is historical-analytical and the method of data collection is library (historical texts, documents, reports, written works, etc.) and field. The results of this study showed that changes in the body and space of historic baths have been influenced by various factors; including economic factors, government factors, aesthetic factors, geographical and environmental conditions, etc. For example, in the baths of the Safavieh era, the construction of the vestibule and its importance was not common, but over time and during the Qajar period, the construction of the vestibule was common, which has caused changes in the architecture of the baths. Also, the area of baths in the Safavieh period was more than the Qajar period, so that Ibrahimabad bath with an area (105,126 square meters) is the largest bath in the Safavieh era and later periods. Architecture and decorations in baths flourished during the Safavieh period; this is evident in the baths of Aghanaghi and Ebrahimabad. In the city of Ardabil (especially during the Qajar period) public baths this important functional space in society has been not only a place for bathing, but also a place for the continuation of economic, cultural and social relations.
تبلیغات
