گونه شناسی سریه های دوره پیامبر (ص) تا سال پنجم هجری

چکیده

سریه به نبردهایی در تاریخ صدر اسلام اطلاق می شود که در آن ها پیامبر (ص) به عنوان فرمانده حضور نداشته است و از سوی ایشان صحابه برجسته فرماندهی نبردها را برعهده داشتند. با حضور پیامبر (ص) در مدینه، مخالفان و دشمنان ایشان به جنگ های مستقیم رو آوردند. از این جهت پنج سال ابتدایی حضور پیامبر (ص) در مدینه شاهد سریه های متعدد هستیم که این سریه ها با اهداف و رویکردهای مختلفی به وقوع پیوستند. در این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سؤال هستیم که سریه های سال های اول تا پنجم هجری عصر نبوی دارای چه ماهیتی بوده اند؟ تأمل در منابع این دوره نشان می دهد که سریه های عصر پیامبر (ص) در مقطع مورد نظر با رویکردهای مختلفی انجام گرفته است. برخی از این نبردها با رویکرد دفاعی یا تهاجمی و برخی ماهیت تبلیغاتی و اطلاعاتی داشته است. این سرایا بیشتر با اهداف شناخت بیشتر محیط جغرافیایی و راه های ارتباطی اطراف مدینه، آشنایی با قبایل اطراف آن شهر و انعقاد پیمان دفاعی با برخی از آن ها جهت حفظ امنیت مدینه، زیر نظر گرفتن تحرکات دشمنان و گزارش به موقع آن ها به پیامبر (ص) جهت مقابله با آنان، ناامن ساختن راه های تجاری قریش و وارد کردن خسارات به اقتصاد قریش، انجام مانورهای نظامی و رزمی به انگیزه هشدار به قریش و اعلام حضور نظامی قدرتمندانه و از میان برداشتن مخالفان و پاکسازی قلمرو حجاز از بت پرستان بود. دسته بندی و گونه شناسی سریه ها با توجه به ویژگی و ماهیت آن ها موضوع پژوهش حاضر است . واژه های کلیدی: اسلام، پیامبر (ص)، سریه، دوره هجرت، مدینه.