ارتباطات تجاری میان بنادر ژاپن و ایران در عصر قاجار / میجی

چکیده

از زمان شکل گیری راه موسوم به ابریشم، مسیر فوق رابط اصلی شرق و غرب آسیا بود که در خشکی و دریا پیش می رفت. با شروع عصر استعمار روند جهانی شدن آغاز گردید و مسیر و عملکرد ارتباطات تحول بسیاری کردند، امری که در قرن نوزدهم میلادی به اوج خود رسید و ارتباط نزدیک ایران و ژاپن امکان پذیر شد. درواقع مراکز تجاری دو کشور صاحب پیشینه ای از دوره های پیشتر بودند، اما با اقتضاهای جدید، شرایط جدیدی نیز به وجود آمد. در این راستا پرسش پژوهش حاضر آن است که کدام ناحیه ها یا بنادر ژاپن و ایران در قرن نوزدهم میلادی برای حمل ونقل مواد فرهنگی مورد استفاده تجارت خارجی به کار رفتند و آیا ناحیه های تعیین شده دارای پیشینه بودند و چه عواملی بر ارتباط تجاری تأثیرگذار بوده اند. فرضیه پژوهش آن است که محصولات نوع ساسانی و صفوی درواقع گویای موقعیت سیاسی ژاپن و نقش تجاری دیگر ملل است تا آن که نمایشی از ارتباط ایران و ژاپن باشند. با این وجود بررسی پیشینه روابط، مناطقی را در ژاپن نشان می دهند که مراکز اصلی تجارت دولتی بودند که همانا بنادر اُساکا و کوبه به سوی حوضه کیوتو و نارا، بندر ناگاساکی و بنادر حوضه خلیج کاناگاوا هستند که در قرن نوزدهم میلادی نیز نقش مشابهی ایفا کردند تا تجارت از بنادر بوشهر، لنگه و عباسی ایران امکان پذیر باشند؛ هرچند پیش از قرن نوزدهم میلادی تجارت موردنظر همیشه تحت تأثیر فرهنگ بسته ژاپن قرار داشته، ولی در عصر جدید به دلیل فشار امپریالیسم و روند مدرنیزم دروازه ها گشوده شده و محصولات استراتژیک چون تریاک به قلمروی امپراتوری ژاپن وارد شدند.