تحلیلی بر نقش رستم خان گرجی در جنگ های ایران و عثمانی(1012-1045ق: وان، هرسین، حله و ایروان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

رستم خان به عنوان یک غلام گرجی از چهره های مؤثر در تاریخ نظامی ایران عهد صفوی بشمار می آید. او در سایه هوش و ذکاوت خود به عالی ترین منصب نظامی یعنی سپهسالاری در عهد صفوی دست یافت، و صوفی وار و فداکارانه به دفاع از مرزهای صفوی در شمال غرب و غرب ایران پرداخت. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش اساسی است که رستم خان گرجی در جنگ های ایران و عثمانی در مناطق وان، هرسین، حله و ایروان چه نقشی ایفا نمود و عملکرد او در این میدان چه نتایجی را در پی داشت؟ فرضیه اصلی پژوهش این است که شواهد موجود یک رابطه دو سویه ای از میزان شناخت رستم خان نسبت به مهارت های نظامی و موقعیت جغرافیایی منطقه، و همچنین درک صحیح و دقیق او از شدت خصومت عثمانی ها با صفویان و مطامع آن ها در گرجستان را نشان می دهد. یافته های تحقیق ضمن تأیید این مدعا نشان می دهد که حضور تاریخی رستم خان و پیروزی هایش در جنگ های مورداشاره به تحکیم و تثبیت امنیت مرزهای شمال غربی ایران تا سقوط دولت صفوی کمک مؤثری کرد. همچنین عثمانی ها مجبور شدند در معاهده ذهاب از گرجستان و آذربایجان چشم پوشی کنند؛ و تحرکات نظامی آن ها نیز در آن حدود تا شروع یورش افغان ها به اصفهان متوقف گردید.