دانش بومی و فناوری زیلوبافی کاشان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

زیلو، زیرانداز تخت پنبه ای است با مقاومت در برابر حرارت و جذب گرما، که مردم نواحی گرم و خشک کویر مرکزی ایران همچون یزد، میبد، اردکان، اردستان، کاشان و سمنان، برای در امان ماندن از گرما می بافتند و در مساجد، اماکن عمومی و مذهبی و منازل استفاده می کردند. اما امروزه بافت و کاربری این هنر بومی در کاشان، به شدت رو به کاهش است و جز اندکی از بافندگان بدان مشغول نیستند. از آنجا که پژوهش مدوّنی درباره زیلوبافی کاشان صورت نگرفته است، نگارندگان در پژوهش پیش رو تاریخچه زیلوبافی در این شهر را بررسی کرده، ابزارهای بافت، مراحل پیش از تولید و روند تولید آن را، با توجه به جامعه آماری ده نفره شامل هشت نفر بافنده زیلو، یک نفر فروشنده زیلو و مسئول مرکز هنرهای سنتی کاشان، به منظور شناخت علل زوال این هنر بومی بررسی نموده اند. نتایج حاصل از این پژوهش توصیفی تحلیلی در جامعه آماری زیلوبافان شهر کاشان، نشانگر آن است که صنعتی شدن شهر کاشان با تأسیس کارخانه های مختلف به خصوص ریسندگی و تولید و مصرف فرش ماشینی، موجب به حاشیه راندن زیلوبافی شده است. همچنین بالا رفتن میانگین سن استادکاران زیلوباف، نیاز به جایگزین شدن آن ها را با نیروی جوان آموزش دیده تشدید می کند و همکاری همه جانبه ارگان های دولتی و خصوصی را برای پیشگیری از فراموش شدن این هنر بومی و سنتی می طلبد.