محبت و دوستی و نسبت آن با سرمایه اجتماعی در آرای حکمای اسلامی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

ایده سرمایه اجتماعی در اندیشه مدرن، مبتنی بر «دوستی فایده گرا» و مناسبات «سودمحورانه» است و سرمایه اجتماعی شکل گرفته بر پایه چنین مناسباتی، شکننده است. سنخ شناسی دوستی و محبت در آرای حکمای اسلامی و ظرفیت سنجی آن برای صورت بندی الگویی جای گزین برای سرمایه اجتماعی فایده گرایانه، مسئله این مقاله است. سؤال این است که چه نسبتی بین مفهوم دوستی و محبت مطرح شده در اندیشه حکمای اسلامی و سرمایه اجتماعی برقرار است؟ ازاین رو هدف اصلی مقاله ارزیابی انتقادیِ دوستیِ فایده محور و سرمایه اجتماعی ابتنایافته بر این نوع دوستی و نیز فهم مفهوم دوستی مطرح شده در آرای حکمای اسلامی از منظر سرمایه اجتماعی است. در این مقاله از روش تحلیلی / تطبیقی، به معنای روشی که از طریق آن مجموعه ای از افکار و اندیشه ها بررسی و با مقایسه آنها به صورت کیفی نتیجه گیری می شود، استفاده شده است. بر اساس یافته های تحقیق، سه سطح دوستی در آرای حکمای اسلامی قابل طرح است: «دوستی به مثابه فضیلت»، «دوستی به مثابه ابزار احراز سعادت» و «دوستی به مثابه جهان بینی اخلاقی». هر سه نوع دوستی، دارای وجوه تعالی نسبت به دوستی های فایده گرایانه ای است که اساس سرمایه اجتماعی مدرن را شکل می دهند. الگوی دوستی و روابط محبت آمیز شکل گرفته بر پایه مناسباتِ سه گانه دوستی مکنون در آرای حکمای اسلامی، از ظرفیت لازم برای محکم کردن پایه های سرمایه اجتماعی برخوردار است.