آفاقیان

آفاقیان گروهی از نیروهای خارجی به ویژه نیروهای شیعه مهاجرایرانی و فارسی زبان در جنوب هند (دکن) بودند. این نیروهای مهاجر - به عنوان قدرتمندترین گروه در برابر نیروهای بومی دکن - به ویژه در دوره حاکمیت عادل شاهیان (1097 – 895 ق/ 1686 – 1489 م) دارای موقعیت سیاسی و اجتماعی تاثیرگذاری بودند. مقاله حاضر با رویکرد توصیفی – تحلیلی و برپایه مطالعات منابع کتابخانه ای درجه اول تاریخی درصدد پاسخگویی به این سؤال است که رویارویی گروه های آفاقی در مواجهه با گروه های دکنی چه تأثیری در اوضاع سیاسی و اجتماعی مناطق تحت حاکمیت دولت عادل شاهیان داشته است؟ هم چنین دلایل حمایت حکام عادل شاهی از آفاقیان چه بوده است؟ دست آورد پژوهش حاکی از آن است که در دوران عادل شاهیان تقابل بر سر قدرت بین آفاقیان شیعه و دکنی ها به ویژه در دوران حکام سنی مذهب عادل شاهی وجود داشته است. دکنی ها در دوران سلطنت حکام شیعه از درگیری شدید با آفاقیان که مورد توجه این حکام بودند خودداری کردند؛ اما با آغاز سلطنت حکام سنی مذهب؛ دکنی ها با جلب نظر آنان فشار بر آفاقیان را افزایش داده؛ به گونه ای که آفاقیان گاهی در برابر گروه های دکنی تاب مقاومت نیاورده و مهاجرت به دربار دیگر دولت های شیعه دکن را برمی گزیدند.

غریبان یا آفاقیان مهاجرانی عمدتاً شیعه بودند که از نقاط مختلف، به ویژه ایران به هند رفتند و در دوره نظام شاهیان در دکن نقش مهمی ایفا کردند. این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه ای، درصدد یافتن پاسخ برای این پرسش است که: این گروه از مهاجران از چه جایگاه سیاسی در دوره نظام شاهیان برخوردار بودند و چه علل یا عواملی در تحکیم یا تضعیف موقعیت سیاسی و اجتماعی آنان دخالت داشت؟ یافته های پژوهش حکایت از این دارد که در نیمه اول حکومت این سلسله، غریبان از موقعیت عالی برخودار بودند و موفق شدند منشأ خدمات مهم سیاسی و فرهنگی در جامعه میزبان باشند، اما پس از ضعف هیئت حاکمه و افزایش رقابت غریبان با دکنیان، موقعیت آنها متزلزل شد و شمار زیادی از غریبان به سرزمین های مجاور مهاجرت کردند. گرچه با بهبود شرایط سیاسی، تعدادی از آنها دوباره به احمدنگر بازگشتند، اما دیگر هرگز نتوانستند به موقعیت پیشین خود دست یابند.