اغراض شعری

هر نوع ادبی (literary genre) می تواند حاوی انواع دیگری نیز باشد. شعر عطار در مثنوی هایش، علی رغم اینکه جنبه تعلیمی دارد، در درون خود معانی و مضامین گوناگونی را جای داده است. این امر، بررسی این منظومه ها را از منظر انواع ادبی (literary genres) و مضامین شعری موجود در آنها لازم می نماید. با بررسی و مطالعه دقیق چهار منظومه عطار؛ یعنی الهی نامه، اسرارنامه، منطق الطیر و مصیبت نامه در مجموع، بیست و هشت نوع ادبی و مضمون شعری در درون آنها یافت شد که نتیجه کار، آمار دقیق هر یک از انواع و مضامین در هر یک از منظومه ها و نیز بررسی تداخل و آمیختگی این انواع و مضامین در یکدیگر است.

شعر همواره با حوادث روزگار و دگرگونی های جامعه همراه و وسیله ای برای بازتاب آن بوده است؛ از جمله شعر عربی که سند ثبت تمام وقایع تاریخی از زمان پیدایش آن تا دوره کنونی بوده است. جنگ از جمله حوادثی است که جلوه ویژه ای در شعر و ادبیّات دارد. در این میان، جنگ های صلیبی نسبت به دیگر جنگ های صورت گرفته در تاریخ و سرزمین های اسلامی، مدّت زمان بیشتری به درازا کشید و آثار فراوانی از خود در سروده های عربی به جا گذاشت. در این مقاله با نگاهی کوتاه به تاریخ شکل گیری جنگ های صلیبی در سرزمین های عربی، شاعران برجسته ای که اشعارشان از این رخداد تاثیر گرفته است؛ معرّفی شده اند؛ سپس، آن دسته از اغراض شعری که اثر این جنگ ها را بازتاب داده اند، مورد بررسی قرار گرفته اند و برای درون مایه هایی مانند مدایح نبوی، دعوت به جنگ، توصیف جنگ ها، رثای قهرمانان فاتح و مدح آنان نمونه ای از سروده های عربی آورده شده است.

این پژوهش به ادبیات زنان و ویژگیهای آن در عصر صدر اسلام پرداخته است. از آنجایی که نگارش تاریخ ادبیات عرب مرد سالار بوده ، یافتن آثار ادبی و شعری زنان در مواردی با مشکلات فراوانی روبرو بوده است . لیکن در دوران معاصر و در نتیجه ی مطالعات و پژوهشهای متعدد ، نقش زنان در ساحت شعر و ادبیات تا حدودی متجلی شده و تعداد قابل توجهی از منابع به بررسی شعر زنان پرداخته اند. با بررسی شعر زنان می توان دریافت که این نوع شعر در مقایسه با شعر مردان تفاوتهای ویژه ای داشته است. از جمله این تفاوتها این است که زنان شعر خویش را به بهای ناچیز نفروختند و با آن تکسب نکردند. عاطفه در شعر زنان از قوت خاصی برخوردار بوده است. اغراض شعری زنان با مردان تفاوت چندانی نداشت، گرچه زنان بیشتر در اغراض خاصی چون رثاء به سرودن شعر پرداختند.

ادبیات تطبیقی نوعی فعالیت در حوزه نقد ادبی به حساب می آید، که در آن ادبیات در مفهوم کلی مقایسه، و درباره تلاقی آن در دو یا چند فرهنگ و زبان مختلف پژوهش می شود. به تعبیری دیگر موضوع آن بحث درباره "روابط و تأثیرات ادبی" دو ملت است. در واقع ادبیات تطبیقی به طور اساسی از زمانی مطرح شد که ارتباط بین ملت ها گسترش یافت و آثار ادبی هر ملت در سایر ملل ترجمه و استفاده شد. در مقاله حاضر ابتدا از مفاهیم، مبانی و اهمیت این شاخه جدید ادبیات سخن به میان آمده، و سپس در راستای بررسی تطبیقی زندگی نامه، زبان شعری و پاره ای از مضامین مشترک رودکی و بشار را بررسی کرده ایم.