محرمات احرام

در این تحقیق ابتدا در پی مطالعه علمی معنا هستیم.  بدیهی است پس از معناشناسی صحیح می توان به اصول حاکم بر معانی محرّمات رهنمون شد؛ بنابراین برای یافتن اصول و تأثیر آن ها، ابتدا محرّمات احرام را در دو دسته بر مبنای الف) آن چه در آیات و روایات آمده  و  ب) آن چه در کلام بزرگان و کتاب های معنا شناسی بدان پرداخته اند، مورد بررسی قرار می دهیم.     از مجموع معناشناسی محرّمات احرام که با استفاده از آیات، روایات و جستجو در کلام بزرگان به دست می آید نتیجه گیری می کنیم که: اصول زیر حاکم بر معانی این تروک است: 1 آغاز تحول مثبت انسان با اصلاح رفتار 2 طراحی هویت دینی حج گزار 3 احساس نیاز به ارتباط با پروردگار 4 اصل تقدم هشدار بر بشارت.

انسان در زندگی خویش با چهار گونه ارتباط مواجه می گردد. این چهار ارتباط عبارت است از: «ارتباط انسان با خویشتن، همنوعان، طبیعت و خدا». در این میان «ارتباط با خدا» دایره گسترده تری دارد و عامل اساسی و جهت دهنده است؛ یعنی مرجع و محور سایر ارتباطات انسان است و آنها را تحت پوشش خود قرار می دهد. بنابراین، احرام نیز که ترکیبی است از نیت و تلبیه (امر درونی) و پوشیدن لباس (امر ظاهری)، نمی توان بدون کارکرد ارتباطی تصور کرد؛ زیرا از سویی محتوای پیام اجتناب از محرمات احرام است و از سوی دیگر، در ارتباطات اسلامی پیام، محوری ترین عنصر در ارتباطات است؛ به طوری که بدون آن اصولاً ارتباطی صورت نمی گیرد. کارکردهای مختلفی برای محرمات احرام می توان برشمرد؛ ارتباط با خویشتن (شناختی و عملی) ارتباطی پایه ای و اساسی است که اگر به طور صحیح برقرار گردد و پیام ها، مفاهیم و معانی اش به خوبی درک شود، زمینه و اساس ارتباط انسان با خدا، که مقصود اصلی از احرام است، فراهم خواهد شد.  از مهم ترین ظرفیت های ارتباطی در حین احرام، که متأسفانه در تحلیل و بررسی ها مورد غفلت و کم مهری قرار می گیرد، ارتباط انسان ها با یکدیگر و به عبارت روشن تر، همین ارتباطات انسانی در خلال اجتناب از محرمات احرام است. با بررسی و تحلیل آیات و روایات معلوم می شود که با الگوگیری از ترک محرمات، می توان از نگاه حداقلی به حج (به عنوان عمل عبادی) اجتناب کرد و در یک نگاه کامل تر، کارکرد محرمات احرام را در این زمینه، ایجاد مواسات به واسطه حفاظت از گفتار و کردار دانست؛ زیرا با کنترل غضب و شهوات در زمان احرام، دست یابی به یک ارتباط مطلوب با هم نوعان، به مراتب آسان تر می شود.

یکی از محرمات احرام برای مردان که کفاره نیز دارد، استظلال (زیر سایه رفتن) است که هر چند تفاصیل آن در کتب فقهی آمده است، اما برخی از مباحث و فروع آن قابلیت بررسی مستقل و دوباره را دارد. حرمت استظلال در حال طی مسیر و جواز استظلال به سایه ثابت در مسیر و منزل مورد تسالم است؛ ولی حکم استظلال زیر سایه متحرک بعد از منزل یکی از مباحث اختلافی است که در این مقاله اقوال و ادله فقها درباره آن مورد واکاوی قرار گرفته و از میان سه نظریه جواز استظلال، عدم جواز و تفصیل بین حالت پیاده و سواره، ادله نظریه اول بی اشکال شناخته شده است. شناخت معنای استظلال نیز در حکم مؤثر است که در پایان مقاله مورد کنکاش قرار گرفته و مشخص شده که استظلال جانبی جزو استظلال حرام نیست؛ اما بیرون آوردن سر از محمل، مانع از صدق استظلال نمی شود و نبود سقف بر بالای سر در هر صورت لازم است؛ همان طور که استظلال تنها در طول روز یا در شب های بارانی و سرد صادق است و در شب های معمولی مانعی از استظلال نیست.