زندان یکی از سخت ترین و خوفناک ترین مجازات هایی بود که در دوره عباسیان برای مخالفات حکومت در نظر گرفته می شد. همه افرادی را که به دلایل گوناگون مورد خشم و غضب خلیفه یا وزیر وی قرار می گرفتند، می توان مخالفان حکومت به حساب آورد؛ اما نزدیکان و بستگان خلیفه، خلیفه زادگان و خلفای معزول، برخی از وزرا و کارگزاران دولتی، علویان، شورشیان، قرامطه و زنادقه بیش از دیگران در معرض حبس و شکنجه قرار داشتند. در بند کشیدن این افراد نیازمند تشکیل دادگاه و حکم قاضی نبود و اراده خلیفه برای حبس هر کس و اعمال هر گونه شکنجه علیه وی کفایت می کرد. ظهور گونه گونه شکنجه های جسمی و روحی و محرومیت زندانی از همه حقوق انسانی و اجتماعی از ویژگی های زندان در این دوره است. این شکنجه ها هیچ تناسبی با آنچه در روایات و احادیث و نیز فتاوی مذاهب مختلف، درباره خوش رفتاری با زندانیان و تحریم تعذیب و تضییق آمده است، ندارد. در این مقاله ضمن معرفی برخی از دهشتناک ترین زندان ها و نیز گروه هایی که بیش از دیگران در معرض گرفتار شدن در زندان بودند، به چگونگی رفتار با این زندانیان و برخی از شکنجه هایی که بر آنها روا داشته می شد و نیز انطباق آن با احکام شرعی، پرداخته شده است.
