مطالعات آسیای جنوب غربی

مطالعات آسیای جنوب غربی

مطالعات آسیای جنوب غربی سال دوم پاییز 1398 شماره 7

مقالات

۱.

ظرفیت ها و مولفه های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان

کلید واژه ها: ایران تاجیکستان قدرت نرم دیپلماسی فرهنگی زبان فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 124 تعداد دانلود : 400
با پایان جنگ سرد و فروپاشی نظام دوقطبی ماهیت قدرت دچار تحول ماهوی و شکلی گردیده و در کنار قدرت سخت بعد دیگری از قدرت به نام قدرت نرم مطرح شده است. یکی از ویژگی های برجسته دوران جدید افزایش روز افزون اهمیت قدرت نرم در روابط بین الملل است. برای سالیان متمادی قدرت نظامی تنها ابزار کشورها برای پیشبرد منافع خود بوده است. اما امروزه استفاده از نیروی نظامی برای کسب نفوذ در میان دیگر ملت ها کارایی خود را از دست داده است به طوری که یک رسانه، تاثیرگذارتر از نیروی نظامی ارزیابی می شود. ایران به عنوان کشوری کهن که دارای تاریخ و پیشینه فرهنگی در منطقه آسیای مرکزی و به ویژه تاجیکستان است می تواند بیشترین استفاده را از قدرت نرم و دیپلماسی فرهنگی به عمل آورد. با توجه به شرایط از پیش گفته این پرسش به وجود می آید که مولفه های تاریخی قدرت نرم ایران در تاجیکستان کدام است؟ و چه محدودیت ها و ملاحظاتی مانع تحقق عملی در استفاده صحیح از این ظرفیت ها شده است؟ به منظور پاسخ به پرسش های یاد شده در این پژوهش زبان و ادبیات فارسی، آداب و رسوم و مفاخر تاریخی بررسی گردیده و این فرضیه مطرح می شود که عوامل سیاسی و وجود فرهنگ های رقیب از جمله دلایل و موانع تحقق عملی ظرفیت ها می باشند.
۲.

جهانی گرایی، فضای مجازی و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران

کلید واژه ها: جهانی شدن جهانی سازی جهانی گرایی فضای مجازی قدرت نرم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 33 تعداد دانلود : 622
جهانی گرایی یا گلوبالیسم، امروزه به ایدئولوژی های گوناگون جهانی شدن اشاره دارد. عالم سیاسی آمریکایی جوزف نای، یکی از مؤسسین نظریه روابط بین الملل نولیبرالیسم، استدلال کرده که منظور از گلوبالیسم هر تفسیر و توضیح جهانی است که مشخصه آن شبکه هایی از ارتباطات است که در فواصل بین قاره ای پراکنده اند؛ در حالی که منظور از جهانی شدن افزایش یا کاهش درجه گلوبالیسم است. وقتی بحث از جهانی گرایی به میان می آید منظور آن بینش و ایدئولوژی است که در ذهن وجود دارد. در جهانی گرایی ما پا را از کل های محدود مانند محلی نگری فراتر می نهیم و عرصه ی بزرگتر (جهان) را مد نظر داریم. به تعبیر مالکوم واترز، "جهانی شدن فرآیند اجتماعی ای است که در آن قیدوبندهای جغرافیایی که بر روابط اجتماعی و فرهنگی سایه افکنده است ، از بین می رود و مردم به طور فزاینده ای از کاهش این قید و بندها آگاه می شوند". اصطلاح جهانی گرایی نمایانگر گسترش دامنه کنش و واکنش انسان و اجتماعات انسانی در پهنه کره زمین است. از این رو برخی از صاحب نظران کروی شدن را برابر نهاد این واژه به مفهوم کروی است و ابعاد زندگی فردی و گروهی بشر را گستره فرهنگ، سیاست، اقتصاد و... متأثر ساخته است.
۳.

دومینوی آمریکا و روسیه در سوریه

کلید واژه ها: تئوری دومینو قدرت نرم بحران سوریه رقابت استراتژیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 601 تعداد دانلود : 97
اوایل سال 2011 میلادی یادآور آغاز شکل گیری جنبش های مردمی و حرکت موج ازادی خواهی ها در خاورمیانه و جهان عرب است. بحران سوریه ریشه های داخلی و خارجی متفاوتی دارد و درشکل گیری آن عوامل و دلایل داخلی و خارجی متعددی نقش افرینی نموده اند. تلاش روسیه در جهت برقراری توازن قدرت در برابر هژمونی آمریکا به شیوه قدرت نرم، از طریق سازوکارهای قانونی مانند استفاده از حق وتو در شورای امنیت صورت می گیرد. نتیجه این امر شکل گیری رقابت های استراتژیک و تقابل میان آمریکا و روسیه است، که موجب می گردد توافق نهایی برای حل بحران سوریه شکل نگیرد. در مورد آینده سوریه نیز از یک سو حامیان ایالات متحده آمریکا خواستار جابجایی قدرت از اسد بوده اند و برعکس در آن سو، روسیه و جمهوری اسلامی ایران و برخی کشورها، حامی دولت اسد می باشند. نگارنده برای اثبات فرضیه ی خود از روش کیفی با رویکرد توصیفی تحلیلی استفاده نموده است. هدف این پژوهش بررسی دلیل اصلی تشدید و تداوم بحران در سوریه و واکاوی ایجاد رقابت استراتژیک دو ابر قدرت است.
۴.

دیپلماسی هیدروپلیتیک و فرصت های نوظهور در منطقه غرب آسیا

کلید واژه ها: آب هیدروپلیتیک منازعه سیاست خارجی همگرایی منطقه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 995 تعداد دانلود : 968
آب ماده ای حیاتی و غیرقابل جایگزین است. تغییرات آب و هوایی، افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی موجب افزایش تقاضا برای آب و فشار بر منابع آب شیرین گردیده است. منابع آب در سراسر جهان در مرحله بحرانی است. بااین حال شدت و ضعف آن در مناطق مختلف متفاوت است. مناطقی مانند خاورمیانه، ساحل در حاشیه صحرای بزرگ آفریقا و منطقه جنوب آفریقا بیشتر در معرض خطر کمبود آب هستند. به منظور شناخت وضعیت موجود و یافتن راه حل های بحران آب، هیدروپلیتیک به عنوان یک دانش جوان وارد مطالعات دانشگاهی شده است. ازآنجاکه حل مشکلات ناشی از کمبود آب از عهده تک تک کشورها برنمی آید، لذا همکاری های دوجانبه و چندجانبه و بین المللی در این زمینه اجتناب ناپذیر است. به این منظور دولت ها نیازمند سیاست خارجی فعال، پویا و متناسب با شرایط جدید هستند. آب مجازی از دیگر راه های مدیریت چالش های آب در قرن بیست و یکم در نواحی خشک و نیمه خشک به شمار می رود. آب مجازی به معنای واردات هوشمند مواد غذایی یا کالاهای آب بر، بر اساس اصل مزیت نسبی است. در این خصوص دو راهبرد کلی قابل ذکر است: 1- واردات کالاهای آب بر؛ 2- تولید کالاهای آب بر در مناطق پر آب با سرمایه گذاری مشترک کشورهای کم آب. این مقاله کوششی است به منظور ارائه راه حل های عملی در جهت تطبیق کشور با شرایط جدید آب و هوایی و کمبود منابع آب و ازاین رو دیپلماسی آب می تواند زمینه همکاری های دوجانبه و چندجانبه در جهت همگرایی اجتناب ناپذیر باشد. در چنین شرایطی دیپلماسی واحد سیاسی مبتنی بر همکاری درزمینه چالش های ناشی از کمبود آب، شامل حل وفصل منازعات و همکاری های زیست محیطی با همسایگان سبب ارتقای جایگاه ایران در نظام بین المللی به مثابه فرصت نوظهور می شود
۵.

آینده پژوهی ماهیت نظامی امنیت جریان انرژی در غرب آسیا در افق 2025

کلید واژه ها: آینده پژوهی امنیت انرژی برنامه ریزی سناریو نیروهای مسلح ج ا ا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 978 تعداد دانلود : 265
از آنجا که رشد اقتصادی کشورها وابسته به تامین انرژی است، بنابراین امنیت انرژی از مهمترین چالش های اقتصادهای بزرگ جهان، به شمار می رود. امنیت انرژی مفهومی چند بعدی است، که یکی از آنها، امنیت نظامی حول محافظت، ترانزیت و پشتوانه منابع مالی نظامی و تسلیحاتی کشورهای دارنده آن منابع می باشد. هدف این تحقیق با طرح این سوال که نقش نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در برقراری امنیت جریان انرژی منطقه غرب آسیا چه می تواند باشد؟، فراهم نمودن اطلاعات لازم برای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در جهت کسب آمادگی در برابر تغییرات احتمالی در راستای افزایش قدرت تطبیق آنها با حوزه رقابت انرژی و تهدیدات مرتبط با امنیت جریان انرژی در منطقه غرب آسیا و به ویژه خلیج فارس می باشد. این مقاله، از شیوه آینده پژوهی به روش سناریونگاری بر اساس الگوی تایدا می باشد و به بررسی مسئله امنیت نظامی جریان انرژی در منطقه غرب آسیا در افق 2025 می پردازد. با توجه به روندها و محرک های موجود، منطقه غرب آسیا همچنان دارای ساختاری آنارشیک بوده و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به عنوان قدرت منطقه ای ضمن پایش تهدیدات موجود و آتی، با قوام دادن ساختارهای خود، در راستای ایجاد توازن و کاستن خطرات حاصل از منازعات آینده، بایستی با پیش بینی تحولات آینده، تدوین سناریوهای متعدد و استفاده حداکثری از موقعیت سوق الجیشی جزایر 38 گانه خلیج فارس، به ایجاد بازدارندگی و حفظ منافع ملی ایران بپردازند.
۶.

الگوهای سیاست خارجی عمان

نویسنده:

کلید واژه ها: عمان سیاست خارجی عمان ایران آمریکا خاورمیانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 609 تعداد دانلود : 38
کشور عمان در امتداد دریای عربی واقع گردیده است و سویی دیگر در جنوب تنگه هرمز قرار گرفته است. سیاست خارجی عمان از دهه 1970 تحت تاثیر سیاست های سلطان قابوس ابن سعید در جهت خروج از انزوا طلبی حاکم پیشین عمان، سلطان سعید ابن تیمور، و ایجاد همگرایی در هر دو سطح منطقه ای و بین المللی تغییر نموده است. عمان همچنین در جهت اختلافات منطقه ای سعی نموده در در مواردی به عنوان یک واسطه عمل کرده است. حضور بیشتر عمان در سیاست های منطقه ای که سعی دارد با حفظ اصل بی طرفی آن را به پیش برد و در عین حال نقش فعال ولی در سایه این کشور در حل و فصل مناقشات منطقه ای باعث می گردد که بررسی سیاست های جدید خارجی این کشور لازم بنظر رسد. لذا، دراین مقاله تلاش می گردد که برای شماری از مهمترین پرسش ها در این مسئله پاسخی مناسب یافت گردد. این سوالات عبارتند از: اصول نوین سیاست خارجی عمان شامل چه مواردی می گردد؟ روابط بین عمان و بازیگر های مهم منطقه ای- بطور خاص آمریکا، ایران و عربستان- چگونه است؟ این مقاله در مرحله اول سیاست خارجی عمان را در چهارچوب ژئوپلیتیک تاریخی مورد مطالعه قرار می دهد و در ادامه بر نقش عمان در حل و فصل مسائل منطقه ای تمرکز می گردد. در انتها نیز سعی می گردد که پیش بینی سیاست های آتی این کشور در منطقه پرداخته شود.