۱.
کلید واژه ها:
سعدی تصحیح کلیات سعدی محمدعلی فروغی
در این دیباچه نویسنده ضمن بررسی آثارارائه شده پیشین، معتقد است که خوشه چینان خرمن بزرگ سعدی که وامداران سخن و حکمت و عشق سعدیاند، کارنامة پرباری در سعدیپژوهی به یادگار نگذاشتهاند و هنوز پس از کار سترگ شادروان محمدعلی فروغی، کلیات جامع و تصحیح شدهای که بتوان براساس آن به تدوین فرهنگهای لازم بسامدی، ترکیبات، واژگان، کشف الابیات و... پرداخت در دست نیست.و علاوه بر این کتابهای موضوعی پیرامون سعدی نیز چندان نگارش نیافته است و کتابشناسی و مقالهشناسی او در دست نیست.
۱.
کلید واژه ها:
سعدی مدارا مهربانی
نویسنده در این مقاله مدارا و مهربانی در سخن و اندیشه سعدی را رمز ماندگاری سعدی میداند. به عقیده وی اگر در سخن سعدی خشونت و قساوت بود، او باقی نمیماند، مدارا و مهربانی امری است که به زندگی انسان برای همیشه تاریخ، معنا و جهت میبخشد که این سخن در سراسر آثار سعدی، در غزلها، در گلستان، در بوستان به شکلهای مختلف قابل بررسی است. نکته دومی که وی به آن اشاره میکند و آن را باعث بقای سعدی میداند، توجه سعدی به زیبایی و شادی است.
۲.
کلید واژه ها:
سعدی گلستان بوستان ماندگاری شاعر جهانی
این مقاله به اشتهار سعدی در جهان اشاره دارد و سعدی را یک شاعر جهانی میداند و توجه بیشتر به سعدی و آثارش را در ایران از ضروریات برمیشمارد و پیشنهاد میدهد برای ماندگار شدن آثار وی، باید به انتشار گزیدههای مناسب از گلستان و بوستان و همراه کردن این گزیدهها با هنر نقاشی و تذهیب و همچنین ساختن برنامههای رادیویی و تلویزیونی و نمایشنامه از گلستان و بوستان پرداخت.
۳.
کلید واژه ها:
اخلاق سعدی حکمت سعدی تکامل اخلاقی
این مقاله جنبههای اخلاقی شخصیت و آثار سعدی را بررسی نموده و سعدی را وجود دوگانهای میداند که یکی شاعری است که دنیا را از دید عشق مینگرد و دیگری یک معلم اخلاق که انسان را در مسیر تکامل اخلاقی دنبال میکند و منادی اخوت انسانی و مبشر عدالت اجتماعی است. سعدی بیآنکه عنوان حکیم یا فیلسوف بر خود ببندد، حکمت خود را تعلیم میکرد. حکمت سعدی که حاصل تامل شخصی او در اخلاق و تربیت است، در مواعظ و حکایات و تمثیلات او پراکنده است و با تامل در مجموعه اقوالش میتوان یک نظام منسجم و به هم پیوسته حکمت عملی را از ترکیب و تنظیم اجزاء آن استخراج کرد.
۴.
کلید واژه ها:
مدح سعدی قصیده ممدوح
موضوع قصیده وصف، مدح، رثاء، پند و اندرز و موعظه است. نویسنده در این مقاله نیز به بررسی قصاید سعدی میپردازد و بیان میدارد: سعدی نیز همانند دیگر شاعران قصاید مدحیه دارد؛ اما مدح او سرشار از سخنان اخلاقی و پند و اندرز و هشدار به ممدوح است؛ ثانیا نه تنها عاری از ستایشهای مبالغهآمیز است، بلکه سعدی با جرئت و شهامت به پادشاهان و امرا و دولتمردان پندهای پدرانه داده و از ظلم و تعدی و سستی در ایفای حقوق مردم بیمشان داده است. وی در کل قصاید سعدی را مدیحه نمیداند.
۵.
کلید واژه ها:
سعدی فقه شافعی اشعریه
این مقاله به بررسی عقاید سعدی در رابطه با اشعریه میپردازد و اعلام میکند سعدی با این که خود از فقه شافعی و کلام اشعری تبعیت میکرد ولی وقتی میخواهد ازنظامیه که در آن فقه شافعی و کلام اشعری تدریس میشد صحبت کند، گفته است: «روز و شب تلقین و تکرار بود» که این امر برخلاف نقش دانشگاه است که جای تحقیق و بررسی است. سعدی همچنین از عقل عملی در زندگی بهره برده و به بهترین وجه آن را در اشعارش بیان کرده است.
۶.
کلید واژه ها:
فرهنگ سعدی فرهنگ اسلامی
این مقاله رابطه بین سعدی و فرهنگ اسلامی را بررسی میکند و بر اساس شواهد نتیجه میگیرد که سعدی به فرهنگهای زمان خود، اعم از ایرانی، سریانی، سانسکریت، پهلوی و... تسلط داشته و در مجموعهای آن را تدوین کرده که در حقیقت فرهنگ جامع اسلامی که فرهنگ شامل بوده، در آثار سعدی موجود است و علت اینکه سعدی باقی مانده و هیچ وقت هم کهنه نمیشود این است که فرهنگ جامعالاطراف و چند بعدی را به وجود آورده و فرهنگ یک بعدی نتیجهای جز زوال ندارد.
۷.
کلید واژه ها:
سعدی گلستان وقت خوش
نویسنده این مقاله عبارت «وقت خوش» را که سعدی در مقدمه پایانی گلستان آورده، بررسی کرده و آن را بیانگر موقعیت عرفانی سعدی در هنگام فراهم آوردن گلستان یا کمال و کهولت او میداند که با این تفسیر میتوان در مورد زمان تولد و زندگی او نیز استنباطهایی داشت.
۸.
کلید واژه ها:
اومانیسم گلستان بوستان
حکایتهای مندرج در دو اثر گلستان و بوستان سعدی دارای شان اخلاقی است. اصولا توجه به رسوم اخلاقی یکی از خصلتهای عمده فرهنگ ادبی ایران بوده است. شاعران و نویسندگان ایران از همان سدههای اول هجری به موضوعهای اخلاقی و پند و اندرز، کشش خاص داشتهاند و واقعیتها را از چنین خاستگاههایی توصیف کردهاند. آثار سعدی از این لحاظ مستثنا نیست. اما آنچه سرودههای سعدی را در این رهگذر شاخص میکند، جنبههای اجتماعی و دمدنی اخلاق در آثار اوست. این مقاله به این ویژگی آثار سعدی پرداخته و آنها را بررسی میکند.
۹.
کلید واژه ها:
سعدی قصیده شجاعت اخلاقی
این مقاله سعدی را دارای شجاعت اخلاقی میداند و این امر را با استناد به آثارش بررسی میکند. شجاعت اخلاقی سعدی در تمام آثارش دیده میشود ولی در قصاید او به شدت جلوه پیدا میکند. سعدی در قصاید با شجاعت به پادشاهان درس اخلاقی میدهد و آنها را نصیحت و راهنمایی میکند و تنها پادشاهان نیستند که مورد توجه سعدی هستند بلکه او از قاضیان نادرست، زاهدان ریاکار، وزیران شریک بیدادگریهای سلطانی هم انتقاد کرده است.
۱۰.
کلید واژه ها:
سعدی وطن حب الوطن
این مقاله به بیت «حبالوطن نگر که گل چشم بستهایم/ نتوان ولی زخار و خس آشیان گذشت» از سعدی توجه نموده و به بررسی گفتار و رفتار سعدی در این زمینه پرداخته و پیوند و علاقه سعدی به وطن خویش را بررسی میکند.
۱۱.
کلید واژه ها:
تحصیلات سعدی نظامیه بغداد
شیراز با آن همه اهمیت و اقتدار و رونق علمی که از دیرباز به ویژه از عهد امیران آل بویه به دست آورده بود، باز از وجود نظامیهها محروم مانده بود و سعدی که آهنگ تحصیل در یکی از مراکز آموز شافعی مذهبان را داشت، بغداد و مدرسه عالیه نظامیهاش را بهترین و مناسبترین مکان برای ارضای آرزوهایی مییافت که در روزگار نوجوانی در سر پرورانده بود. هدف از این مقاله گزارش گونهای از تحصیلات سعدی در بغداد و مدرسه نظامیه بغداد و نقد و نظر به گوشهای از آن همه گفتهها و نوشتهها است که هنوز هم در این باب آکنده از ابهام مینماید.
۱۲.
کلید واژه ها:
سعدی سازشکاری
برخی معتقدند که سعدی فردی انعطاف پذیر و با روحیات قوی است که خودش را با دیگران تطبیق میداده. اما نویسنده این مقاله سعدی را انسانی سازشکار نمیداند بلکه او را فردی مردمشناس، معتقد، متعهد به انسانیت و مسئولیتپذیر میداند که به هنریترین شکل با زشتیها معارضه کرده و ستمکاران را در میدان مبارزه به نبرد طلبیده است. سازشکار خواندن چنین فردی نشان دهنده عدم شناخت سعدی و عدم شناخت هنر و بیان هنری است.
۱۳.
کلید واژه ها:
سعدی غزل جهان بینی
زبان هر کس آینه افکار، احوال، درونیها و جهانبینی اوست. وقتی غزلهای سعدی را بر اساس واژهها و نیز موضوعات گوناگون آن طبقهبندی میکنیم، گویی، زبان و ذهن او تا حدودی برای ما روشن میشود. عواطف و احساسات او، ابعاد و زوایای گوناگون شخصیتش، کامها و ناکامیهایش، امیدها و ناامیدیهایش، مرادها و نامرادیهایش،... همه در چشم ما رنگ میگیرند. این مقاله نیز سعی دارد بر اساس غزلهای سعدی جهانبینی وی را تفسیر و تحلیل کند و نتیجه میگیرد که سعدی بر اساس جهانبینیاش که توحید است، غزل میسراید و وحدت در دریای غزلهای او سراسر موج می زند.
۱۴.
کلید واژه ها:
سعدی سفر نظامیه بغداد
از خلال نوشتهها و سرودههای سعدی، چنین برمیآید که او در طول حیات خود، چندین بار شیراز را به مقصد سفر ترک کرده است. یکی از سفرهای او، به منظور ادامه تحصیل در مدرسه نظامیه بغداد در حدود سال 621هـق. است که در جوانی صورت گرفته است. وی احتمالا چندین بار نیز به سفر حج رفته است. سعدیپژوهان نظریات متفاوتی در مورد سفرهای سعدی ارائه دادهاند. این مقاله نیز به بررسی مسافرتهای سعدی میپردازد.
۱۵.
کلید واژه ها:
سعدی شیراز مکتب ادبی
آنچه در این مقاله مورد بحث قرار میگیرد نقش سعدی در شکلگیری مکتب ادبی شیراز است که با وجود اینکه قبل از سعدی در شیراز شاعر بزرگی وجود نداشته است، چگونه انسان برجستهای چون سعدی با این نبوغ توانسته اینگونه سخن گوید و پس از او دیگران از او تبعیت کنند و اینکه چه عوامل و عناصری در پشت سر سعدی وجود داشته که موجب چنین پیدایشی شده است؟ نویسنده این امر را وابسته به دو عامل بیرونی: حضور خراسان بزرگ با اندیشمندانی چون فردوسی، رودکی، انوری و...) و هم عامل تربیت میداند که باعث شد در وی تاثیر گذارد، در نتیجه چنین درخشد و پیشرو این مکتب گردد.
۱۶.
نام سعدی همچون دیگر شاعران ایرانی چون رودکی، فردوسی، ناصرخسرو، عمر خیام و.... برای افراد تاجیک چه خاص و چه عام آشنا و گرامی است. چنانکه هر کس که به فرارود سفر میکند این حقیقت را میبیند و تایید خواهد کرد که این امر هم ریشهای توانا که سخنان نغز و پرمغز سعدی بوده است داشته و هم واسطهای کارساز که در پی کوششهای مصرانه سعدی دوستان و سعدیپژوهان آن دیار چون علامه صدرالدین عینی، استادان عبدالسلام دیهاتی، سیدرضا علیزاده، عبدالغنی میرزایف و... بوده است. این مقاله به بررسی آثار و ترجمههای شیخ سعدی در تاجیکستان میپردازد.
۱۷.
کلید واژه ها:
نهج البلاغه امام علی (ع) سعدی گلستان بوستان
نهجالبلاغه مجموعه برگزیدهای از سخنان امیرالمومنین امام علیبن ابی طالب (ع) است که از روز گردآوری تاکنون تاثیر ژرف و گستردهای بر ادبیات عربی و فارسی گذاشته است و نویسندگان و شاعران به این اثر توجه بسیار نموده و از آن به طور مستقیم و غیر مستقیم در آثار خود استفاده کردهاند. یکی از کسانی که بیشترین بهرهها را از نهجالبلاغه گرفته است شیخ سعدی است که این مقاله نیز این تاثیرپذیری را با استناد به سخنان امام علی (ع) در نهجالبلاغه و اشعار سعدی به ویژه در گلستان و بوستان بررسی میکند.
۱۸.
کلید واژه ها:
امتناع سعدی حافظ سهولت
موضوع مورد بحث در این مقاله افقها و فضاهای جغرافیایی و هندسیی است که از رهگذر اشعار سعدی و حافظ بر روی ما گشوده می شوند و ما به درون آنها راه مییابیم. فضاها و افقهایی مثلا، از نوع «بامداد، صحرا، صومعه، خیمه، گلزار و خانه». نویسنده با سنجش همین فضاها و افقهای موجود در اشعار سعدی و حافظ مقایسهای بین این دو شاعر برجسته شیرازی انجام داده و ساختار شعر سعدی را اصالتا ساختاری مجاز بنیاد و ساختار شعر حافظ را ساختاری استعاره بنیاد و دلیل آن را سرشت آسان یاب و سهلالحصول بودن شعر سعدی و طبیعت رازآمیز و پرابهام شعر حافظ میداند.
۱۹.
کلید واژه ها:
عرفان عشق سعدی نظربازی
این مقاله از منظر تاملی در مبانی عشق و جمال در شعر و اندیشه سعدی با نگاهی بر عرفا و حکمای فارس از جمله روزبهان، حافظ و ملاصدرا رقم خورده است. در این مقاله ابتدا به جایگاه عشق و محبت و جمال در قرآن کریم، حدیث و متون کهن صوفیه اختصاص یافته و درادامه، حالات عشق پاک در تفکر سعدی، با توجه به زمینههای چون جمالدوستی، تجلی و نظربازی عرفانی را مورد بررسی قرار میدهد.
۲۰.
کلید واژه ها:
سعدی المعجم فی معاییر اشعار العجم دوران شناسی جهانگشای جوینی معیارالاشعار
این مقاله سعی دارد تا شهرت شاعری سعدی را در زمان حیاتش مقارن با تالیف بوستان و گلستان بررسی نماید. نویسنده با استناد به منابعی که در آن دوره که احتمال میداده سعدی آثار خود را تالیف کرده باشد همچون المعجم فی معاییر اشعارالعجم، جهانگشای جوینی و معیارالاشعار بررسی نموده و در آنها هیچ اثری از نام سعدی و آثار وی نمییابد و این احتمال را در نظر میگیرد که سعدی در زمان حیاتش اشتهاری نداشته و یک شاعر معروف بنا به گفته خود در گلستان، نبوده است.
۲۱.
کلید واژه ها:
حکمت عملی سعدی سهروردی ابوالفرج بن جوزی
این مقاله سعی در بررسی تصوف سعدی و ارتباط وی با ابوالفرج بن جوزی و شیخ شهابالدین سهروردی دارد که هردو از صوفیان بودهاند و سعدی از آنها در اشعارش نام برده است. نویسنده تصوف سعدی و پیرو سلسله خاصی بودن این شاعر را نفی میکند و او را پیرو سهروردیه نیز نمیداند و مکتب سعدی در عرفان را که عدهای از آن نام بردهاند، حکمت عملی و اخلاق میداند.
