منصوره جلادتی

در دوران شکل‌گیری حکومت پهلوی و تا قبل از قیام سال 1342 شاهد شکل‌گیری 2 دسته‌بندی عمده در حوزه روحانیت هستیم. اکثر روحانیون به زعامت بزرگانی همچون آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری و آیت‌الله بروجردی از سیاست کناره می‌گرفتند و تنها در پی حفظ کیان اسلام بودند، البته آنجا که احساس می‌کردند جهتگیری‌های حکومت شاهنشاهی با احکام شریعت در تضاد است بنا بر وظیفه دینی به مجریان حکومتی تذکر و در صورت امکان از تحقق قوانین ضددینی ممانعت به عمل می‌آوردند. مواردی همچون کشف حجاب، مخالفت با لایحه اصلاحات ارضی، عدم جواز ازدواج شاه با زن اجنبی، حمایت از مسلمانان فلسطین در برابر صهیونیست‌‌ها و ... از جمله اعتراض‌‌هایی است که با حکومت مرکزی در میان گذاشتند.

غرب به عنوان یک هویت فرهنگی تاکنون گام‌های بلندی را در عرصه اسلام‌ستیزی برداشته است. باید در نظر داشت که شرق‌شناسی یکی از ابزارهای اصلی غرب برای اسلام‌ستیزی بوده و هست. مساله استشراق به عنوان یک پدیده سیاسی علمی با تاریخی نه‌چندان کوتاه تاکنون مطرح است، ولی تعریف جامع و مانعی از آن به عمل نیامده است بعضی‌ها استشراق را بررسی یک سلسله مفاهیم متداخل می‌دانند که در واقع نوعی علم است و موضوع آن تحقیق درباره جوامع شرقی از سوی اندیشمندان غربی است. بعضی‌ها آن ‌را یک روش علمی برای شناخت نوع اندیشه‌های ایدئولوژی‌های قومیت‌ها، ملیت‌ها و نژادهای شرقی دانستند و سرانجام هم گفتند استشراق یعنی شرق‌شناسی به مفهوم عام و مستشرقین افرادی هستند که در مورد اندیشه، تمدن و تاریخ اسلامی و شرقی به تحقیق می‌پردازند.