رضا لحمیان

استفاده از انرژی های پایدار به خصوص انرژی خورشیدی می تواند بهترین گزینه برای تامین انرژی باشد. گام اول برای توسعه استفاده از انرژی خورشیدی پتانسیل سنجی و بعد از آن مکان یابی نواحی که دیگر شرایط احداث نیروگاه را دارا باشند، است. استان مازندران پتانسیل مطلوبی جهت بهره برداری از انرژی خورشیدی دارد. در این تحقیق معیارهای ساعات آفتابی، شیب، فاصله از مناطق جمعیتی، فاصله از راه ها، فاصله از خطوط انتقال نیرو، کاربری اراضی و لایه محدودیت ها معیارهای لازم جهت مکان یابی نیروگاه در نظر گرفته شده است. به طور کلی یافتن مکان یا مکان های مناسب در هر زمینه ای اهمیت فراوانی دارد به طوریکه طیف وسیعی از تحقیقات را به خود معطوف ساخته است، این مهم در غالب سامانه اطلاعات مکانی تا حد زیادی دست یافتنی شده است. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی و برای بررسی موضوع از سامانه اطلاعات مکانی(GIS) و فرآیند تحلیل شبکه ای(ANP) استفاده شده، فرآیند تحلیل شبکه ای یکی از تکنیکهای تصمیم گیری چند معیاره است که در مجموعه مدل های جبرانی قرار می گیرد و تمامی تعاملات و روابط میان سطوح تصمیم گیری را در ساختار شبکه ای می تواند در نظر گیرد اما از آنجا که تحلیل شبکه کمتر برای تعیین اولویت نهائی گزینه ها استفاده می شود از روش پیچیده تری مانند تکنیک تاپسیس استفاده گردید. بعد از تهیه لایه های مورد نیاز و طبقه بندی مجدد ، مکان های امکان پذیر در منطقه مورد مطالعه تعیین گردید. به منظور ارزیابی، نتیجه تاپسیس با سه فاکتور اصلی جمعیت، نزدیکی به خطوط انتقال نیرو و نزدیکی به راه مورد بررسی قرار گرفت. ارزیابی نشان داد که روش تاپسیس انطباق بالایی با گزینه های ایده آل سه معیار فوق دارد. سرانجام مشخص گردید که در حدود 960/4771 کیلومتر مربع از مساحت اُستان مازندران، امکان احداث نیروگاه خورشیدی وجود دارد.

یکی از گزاره های سنجش میزان رفاه اجتماعی خانوار، سطح اقتصادی و میزان درآمد است. محل سکونت، یکی از جنبه های مهم رفاه شهروندی است. ازآنجایی که بهره مندی از منظر مطلوب شهری، جزو حقوق اولیه شهروندی به حساب می آید، لذا هدف ما در این پژوهش اثبات این فرضیه است که محلاتی که شهروندان آن سطح درآمد پایین تری دارند، از منظر مطلوب شهری نیز برخوردار نیستند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی اجراشده و گردآوری اطلاعات از منابع موثق، به روش کتابخانه ای و همچنین بازدیدهای میدانی و رجوع به سازمان های مربوطه و در نهایت استفاده از پرسشنامه است. برای تحلیل داده ها از نرم افزارهایی مانند Spss و Super decision استفاده شده و مدل بکار رفته در این پژوهش، مدل فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) است. در این پژوهش، ارتباط بین مؤلفه های ساختار فضایی شهرِ موثر در منظر شهری، شامل مؤلفه های بصری-کیفی، عملکردی- فضایی، معنایی- حسی، کالبدی- ساختاری و زیست محیطی، با سطح درآمد ساکنین محل ارزیابی می شود. نتایج حاصل از تحقیق، صحت فرضیه ما را ثابت می کند و لذا محلات مسکونی مرفه، دارای کیفیت منظر شهری مطلوب تری می باشند و بالعکس. بنابراین بر اساس قوانین حقوق شهروندی، برنامه ریزان و مدیران شهری موظف اند با مشارکت مردم، بدون توجه به سطوح طبقاتی، به ارتقاء کیفیت منظر شهری در تمامی محلات شهر بپردازند تا شاهد جدایی گزینی های اکولوژیکی و اجتماعی که باعث افت رفاه فردی و منزلت اجتماعی است نشویم

علاقه به پارک های شهری در پی رشد جمعیت شهری شروع شده و در سال های اخیر، توجه به پایداری پارک ها در رابطه با مسائل اجتماعی و زیست محیطی مطرح شد. علاوه بر ارائه ارزش زیبایی شناسی و تفریحی پارک ها، این پارک ها نقشی اساسی در توسعه اقتصادی، بهبود سلامت عمومی، ایجاد فرصت های شغلی و ایجاد خودکفایی در استفاده از منابع طبیعی دارد، که در همه این عوامل، عنصر دسترسی یکی از مهم ترین ابعادی است که در این زمینه مطرح می باشد. هدف پژوهش حاضر برنامه ریزی توسعه کالبدی فضای سبز شهری با تأکید بر عامل دسترسی شهر بابل می باشد. از طریق مطالعات و برداشت های میدانی شاخص ها جمع آوری شده و در ادامه با بهره گیری از مدل تحلیل سلسله مراتبی اقدام به ترکیب متغیرها و سهم هر یک در تبیین میزان دسترسی پارک های درون شهری به تفکیک محلات شد. سپس با استفاده از نرم افزار GIS و روش مکان یابی، فضاهای سبز جدید بر اساس نیاز شهروندان و جهت رفع کمبود سرانه فضای سبز در شهر بابل ارائه گردیده است. پژوهش نشان می دهد که عمده ترین پیش نیازهای توسعه فضاهای سبز شامل؛ آگاه کردن مدیران و مسئولان میانی شهرداری ها در خصوص منافع فضاهای سبز، لزوم مشارکت همه مردم در اهمیت مسائل کیفیت محیط زیست شهری و دسترسی به تجهیزات موردنیاز فضاهای سبز می باشد.

با افزایش جمعیت و تراکم شهری، ترافیک سنگین و همچنین چالش های زیست محیطی چند دهه گذشته در شهرها، توسعه حمل و نقل شهری به منظور توسعه اقتصادی، افزایش دسترسی، امنیت و سلامت روانی و متاثر تغییرات سیاسی و اجتماعی و فناوری یکی از مسائل مورد توجه برنامه ریزان شهری است. منطقه 4 شهرداری تهران بیشترین جمعیت را در بین مناطق دارد و با چالش های متعددی در ارتباط با حمل و نقل شهری رو به رو است. از این رو در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و نرم افزار ARCGIS به بررسی مکان های مساعد ایستگاه های حمل و نقل شهری پرداخته شده است. چهار معیار کاربری، دسترسی، جمعیت ساکن، سیستم حمل و نقل مترو و اتوبوس همراه با زیرمعیارهای خود وزن دهی شده و لایه های اطلاعاتی آنها در نرم افزار ARCGIS ساخته شدند. در نهایت اوزان با لایه ترکیب شده و نقشه نهایی ایستگاه های حمل و نقل شهری تعیین گردید. نتایج نشان می دهد که بیشتر ایستگاه ها باید در قسمت جنوبی و مرکزی ایجاد گردند. همچنین به نظر    می رسد ایستگاه های اتوبوس معابر شهری را به صورت لازم پوشش نمی دهد و در نهایت نتایج نشان داد که روش تحلیل سلسله مراتبی می تواند روش مناسبی برای ارزیابی حمل و نقل باشد.

منظر شهر، نخستین ویژگی بصری یک شهر است که حاصل تعاملات مکانی- فضایی بین کاربری ها با فعالیت های شهری است. طبق تجارب علوم شهری، منظر شهری نامطلوب، درکوتاه مدت بر کلیه فرایند های داخلی شهر تأثیر منفی می گذارد و در بلند مدت سبب ناپایداری توسعه شهری را در ابعاد مختلف می شود. از آنجایی که عوامل ساختاری، از مهم ترین گزینه های تشکیل دهنده نما و منظر شهر هستند، لذا هدف این پژوهش تحلیل نقش عوامل ساختاری-کالبدی بر کیفیت منظر شهر بابل است. این پژوهش در بخش مرکزی شهر بابل به روش توصیفی-تحلیلی اجرا و گردآوری اطلاعات به روش های میدانی و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته شده است. برای تحلیل آماری از نرم افزار spss و روش رگرسیونی استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که منظر شهری بابل به لحاظ مؤلفه های ساختاری-کالبدی از وضعیت مطلوبی برخوردار نبوده و از سوی دیگر در شاخص هایی همچون" دسترسی به خدمات و امکانات شهری و فضاهای باز و سبز"، و شاخص"عملکرد پیاده مدار و دوچرخه مدار" به ترتیب بیشترین و کمترین تأثیر را بر میزان مطلوبیت از کیفیت منظر شهری بابل داشته است.