علی اندایش

اخیراً موضوع مدیریت ریسک بعنوان رویکردی نو در عرصه علوم مدیریت از جمله مدیریت استراتژیک مطرح و در حال گسترش می باشد. سئوال اصلی این است که فرایند «طراحی استراتژیهای منابع انسانی با محوریت ریسکهای منابع انسانی» و تقدم و تأخر مراحل آن چگونه است؟ این مقاله بدنبال شناخت مدلی است که از شناسایی ریسک های منابع انسانی برای توسعه استراتژی های مدیریت منابع انسانی بهره بگیرد. بدین منظور از روش تحلیل مضمون برای استخراج مولفه های مدل و برای سطح بندی و روشن شدن تقدم و تأخرمولفه ها، از روش الگوسازی ساختاری – تفسیری استفاده شد بطوریکه در حدکفایت با مطالعه مدلها و مطالعات قبلی مرتبط با موضوع، داده ها جمع آوری و تعداد 199 مفهوم اولیه کدگذاری شد که پس از تحلیل آنها 26 مضمون فرعی و در نهایت 12 مضمون اصلی و 15 نوع رابطه فرایندی بین مضامین استخراج گردید که بر آن اساس مدل مفهومی اولیه ترسیم شد. در ادامه مولفه های مدل به کمک روش مدلسازی ساختاری تفسیری و بهره گیری از نظرات 12 نفر از اساتید دانشگاهی در رشته مدیریت منابع انسانی، اعتباریابی و سطح بندی گردید. یافته ها ضمن اعتباربخشی به تمامی 12 مولفه مدل، ارتباط بین آنها را در 8 سطح نشان داد که در نهایت با تحلیل و جمع بندی ارتباط فرایندی بین مولفه ها، مدل نهایی ترسیم گردید.

هدف پژوهش، شناسایی سبدی از ریسکهای کارکنان در شرکتهای برتر تولیدی ایران می باشد. بدین منظور با مرور سیستماتیک منابع اطلاعاتی و پژوهش های قبلی، از پالایش300 ریسک جمع آوری شده، فهرستی شامل 35 ریسک صحیح استخراج و معرفی گردید. در ادامه با بهره گیری از نظرات خبرگان، این ریسکها صحه گذاری و به گروه های مختلف کارکنان تخصیص داده شد و 15 ریسک جدید نیز اضافه گردید. بدین ترتیب در راستای پاسخ به سئوال اصلی پژوهش،50 ریسک منابع انسانی در شرکتهای برتر تولیدی ایران شناسایی و معرفی گردید. خبرگان شامل 45 نفر از مدیران و متخصصین منابع انسانی شاغل در 21 شرکت برتر تولیدی در ایران بودند که بصورت هدفمند و گلوله برفی انتخاب گردیدند. شرکتهای برتر نیز بر اساس نتایج رتبه بندی سازمان مدیریت صنعتی (IMI100) بصورت هدفمند و سهمیه ای انتخاب شدند. یافته ها نشان می دهد تمامی ریسکها صحه گذاری شده و70% ریسکها نظر موافق بیش از 80% خبرگان را بهمراه داشته اند. همچنین گروه معاونین، مدیران، کارکنان کلیدی و استعدادها به ترتیب بیشترین ریسک را به خود اختصاص دادند اما بطور میانگین تعداد ریسک های مرتبط با سایر گروه های کارکنان (ستاد/صف و باتجربه/کم تجربه) اختلاف چندانی با هم نداشتند.

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی و اعتبارستجی الگوی برنامهریزی راهبردی منابع انسانی مبتنی بر ریسک انجام شده است. سؤال اصلی پژوهش این است که اعتبار، مطلوبیت و تمایل بهکارگیری «مدل فرآیندی طراحی راهبردهای منابع انسانی ریسک محور» در شرکتهای برتر تولیدی ایران چگونه است؟ جامعه آماری مشتمل بر 45 نفر از متخصصین و مدیران اجرایی منابع انسانی 21 شرکت تولیدی برتر ایران، بر اساس نتایج IMI100 و با رعایت شاخصهایی به روش غیراحتمالی هدفمند سهمیهای انتخاب شدند. جمعآوری اطلاعات با پرسشنامه (19پرسش و 5 بُعد) پژوهشگر ساخته در طیف لیکرت، صورت گرفت که روایی محتوایی و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ 89/0 مورد تأیید قرار گرفت. تحلیل دادهها با توصیف آماری و آمار استنباطی انجام شد. نتایج نشان داد فرض میانگین بیشتراز3 در تمام پرسشها و تمامی ابعاد ارزیابی شده، مورد تأیید و موافقت پاسخدهندگان قرار گرفت و بنابراین از نظر جامعه آماری صحتودرستی، کاربردی بودن (سودمندی و قابلیت کاربرد در عمل)، منطقی بودن، جامعیت و مانعیت، سهولت و نوآورانه بودن مدل تا حد قابل قبولی تصدیق گردید. پاسخهای مربوط به پرسشهای باز نیز باعث شد مدل با حفظ ساختار و اسکلتبندی، بهگونهای بازترسیم شود که ابزارهای کاربردی را دربرگرفته و فهم آن جهت اجرا سادهتر شود.