محمدرضا علی بیگ

مقدمه:. دسترسی آزاد، مدل جدیدی از نشر علمی است که خوانندگان یا موسسات آنان برای دسترسی، بارگذاری و تکثیر و توزیع مقاله ها و یافته های تحقیقات خود هزینه ای پرداخت نمی کنند. هدف این پژوهش تعیین دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران نسبت به جنبش دسترسی آزاد به مقالات علمی می باشد. روش بررسی: روش پژوهش پیمایشی توصیفی و نوع مطالعه کاربردی بوده است. اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران جامعه پژوهش را تشکیل دادند (1200 نفر) که 163 نفر از آن ها با روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی و پایایی آن سنجیده شد(0.9α=). داده ها پس از گردآوری و تحلیل به وسیله روش های آماری توصیفی و نرم افزار SPSS (ویرایش 16) تحلیل شد. یافته ها: یافته ها نشان داد بیش از 50 درصد اعضای هیات علمی معتقدند دسترسی آزاد به مقالات علمی باعث افزایش خوانندگان، افزایش استناد به مقالات علمی و بهبود کمی و کیفی آن ها می شوند. سایر یافته ها نشان داد اکثریت (بیش از 80 درصد) اعضای هیات علمی معتقدند انتشار مقالات به صورت دسترسی آزاد تاثیری منفی بر اعتبار علمی اثر و رتبه علمی آن ها ندارد. نتیجه گیری: اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران نسبت به جنبش دسترسی آزاد به مقالات علمی دیدگاه مثبتیدارند. بنابراین می توان گفت دسترسی آزاد به مقالات علمی به عنوان یکی از راهبردهای الحاق جامعه نیازمند اطلاعاتی به مجراهای ارتباطات علمی، از سوی اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با اقبال روبه رو خواهد بود.

مقدمه: در حال حاضر، وب سایت ها یکی از اساسی ترین ابزارهای کتابخانه های دانشگاهی جهت ارتباط با کاربران شده اند و صفحات خانگی نقطه شروعی برای هدایت پژوه های کتابخانه ای کاربران به منظور دستیابی به منابع قابل دسترس شده است. به همین دلیل، طراحی آن ها می تواند برای مدیران و مسئولین وب سایت دانشگاه دارای اهمیت باشد. هدف از این مطالعه، ارزیابی کیفی وب سایت های کتابخانه های مرکزی دانشگاه های علوم پزشکی کشور ایران با استفاده از روش وب کیو ای ام است. روش کار: مطالعه بر روی 24 وب سایت انجام شد. این پژوهش از نوع پیمایش توصیفی است. داده های مورد لزوم برای انجام پژوهش با استفاده از یک سیاهه وارسی گردآوری شده که مبنای آن ارزیابی به روش وب کیو ای ام است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 13 صورت گرفته است. یافته ها: ارزیابی وب سایت های مورد مطالعه با استفاده از معیارهای های چهارگانه روش وب کیو ای ام نشان داد که وب سایت های مورد بررسی در کل از لحاظ معیار" قابلیت اطمینان" در حد بسیارمطلوب (با میانگین 0.82)، از لحاظ شاخص "کارائی" در حد مطلوب (با میانگین0.64) و از لحاظ شاخص "قابلیت استفاده" و شاخص "قابلیت عملکرد (اجرائی)" در حد متوسط (به ترتیب با میانگین 0.52 و.0.50) هستند. جمع بندی نهائی یافته ها بر حسب چهار معیار اصلی مورد بررسی در این پژوهش، نیمی از وب سایت های مورد بررسی را در وضعیت مطلوب و نیم دیگر را در وضعیت متوسط ارزیابی نمود. بحث: پس از ارزیابی یکایک معیارهای شاخص های اصلی، با توجه به میانگین امتیازات بدست آمده برای چهار شاخص، چنین استنباط می شود که وب سایت های مورد پژوهش از نظر شاخص "قابلیت عملکرد" و "قابلیت استفاده" دچار نقاط ضعف بیشتری هستند. در مورد دو شاخص "قابلیت اطمینان" و "کارائی" هر چند میانگین امتیازات وضعیت بهتری دارد٬ اما در هر حال برخی از وب سایت های جامعه مورد پژوهش از نظر این دو شاخص در وضعیت بسیار مطلوب قرار ندارند.

مقدمه: در حال حاضر، وب سایت ها یکی از اساسی ترین ابزارهای کتابخانه های دانشگاهی جهت ارتباط با کاربران شده اند و صفحات خانگی نقطه شروعی برای هدایت پژوه های کتابخانه ای کاربران به منظور دستیابی به منابع قابل دسترس شده است. به همین دلیل، طراحی آن ها می تواند برای مدیران و مسیولین وب سایت دانشگاه دارای اهمیت باشد. هدف از این مطالعه، ارزیابی کیفی وب سایت های کتابخانه های مرکزی دانشگاه های علوم پزشکی کشور ایران با استفاده از روش وب کیو ای ام است. روش کار: مطالعه بر روی 24 وب سایت انجام شد. این پژوهش از نوع پیمایش توصیفی است. داده های مورد لزوم برای انجام پژوهش با استفاده از یک سیاهه وارسی گردآوری شده که مبنای آن ارزیابی به روش وب کیو ای ام است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 13 صورت گرفته است. یافته ها: ارزیابی وب سایت های مورد مطالعه با استفاده از معیارهای های چهارگانه روش وب کیو ای ام نشان داد که وب سایت های مورد بررسی در کل از لحاظ معیار"" قابلیت اطمینان"" در حد بسیارمطلوب (با میانگین 0.82)، از لحاظ شاخص ""کارایی"" در حد مطلوب (با میانگین0.64) و از لحاظ شاخص ""قابلیت استفاده"" و شاخص ""قابلیت عملکرد (اجرایی)"" در حد متوسط (به ترتیب با میانگین 0.52 و.0.50) هستند. جمع بندی نهایی یافته ها بر حسب چهار معیار اصلی مورد بررسی در این پژوهش، نیمی از وب سایت های مورد بررسی را در وضعیت مطلوب و نیم دیگر را در وضعیت متوسط ارزیابی نمود. بحث: پس از ارزیابی یکایک معیارهای شاخص های اصلی، با توجه به میانگین امتیازات بدست آمده برای چهار شاخص، چنین استنباط می شود که وب سایت های مورد پژوهش از نظر شاخص ""قابلیت عملکرد"" و ""قابلیت استفاده"" دچار نقاط ضعف بیشتری هستند. در مورد دو شاخص ""قابلیت اطمینان"" و ""کارایی"" هر چند میانگین امتیازات وضعیت بهتری دارد٬ اما در هر حال برخی از وب سایت های جامعه مورد پژوهش از نظر این دو شاخص در وضعیت بسیار مطلوب قرار ندارند.

یکى از مهمترین روشهاى ارزیابی برونداد علمی محققان و مراکز تحقیقاتی استفاده از شاخص هرش مى باشد. از مهمترین مزایاى این شاخص سنجش همزمان کمیت وکیفیت بروندادهاى علمى مى باشد. در این پژوهش میزان شاخص ذکر شده براى دانشیاران و استادان دانشکده پزشکى دانشگاه علوم پزشکى ایران محاسبه و مورد بررسى قرار گرفت . روش بررسی: پژوهش حاضر از نوع کاربردى - توصیفى مى باشد. جامعه ى پژوهش 101 نفر استادان و دانشیاران دانشکده پزشکى هستند. داده هاى اصلى پژوهش شامل تعداد مقالات و تعداد استنادات به هر مقاله از طریق جست وجو در نمایه نامه هاى استنادى تحت وب، Web Of Science، Scopusو Google Scholar جمع آورى شدند. با تلفیق داده های به دست آمده ازهر پایگاه داده های شاخص هرش هر فرد محاسبه گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شد. یافته ها: متوسط شاخص هرش براى کل جامعه مورد بررسى 76/2 به دست آمد. متوسط و انحراف استاندارد شاخص هرش استادان بالاتر از مقادیر دانشیاران ؛ و شاخص هرش استادان و دانشیاران شاغل در رشته های علوم پایه بالاتر گروه مشابه در رشته های علوم بالینى ؛ودر مردان بیشتر از زنان است، هیچیک از زنان شاخص هرش بیشتر از 6 نداشته اند در حالی که 2/10 درصد از مردان شاخص هرش بیش از 6 داشته اند. بالاترین شاخص هرش به دست آمده عدد 16 ، متعلق به یکی از استادان رشته نفرولوژی است . شاخص هرش 17 نفر برابر صفر محاسبه شد. بحث و نتیجه گیری: استادان و دانشیاران دانشکده علوم پزشکى از نظر شاخص هرش کسب شده با توجه به تعریف شاخص و پژوهش هاى بین المللى شاخص هرش در حوزه ى پزشکى(علوم بالینی) و زیست/پزشکى (علوم پایه) در سطح ضعیفى قرار دارند و اکثر حتَى تعداد کل مقالات و تعداد کل استنادات شان نیز در سطح پایینى قرار دارند. به نظر مى رسد شاخص هرش حتى در زمینه هاى موضوعى مشابه نیز تحت تاثیر مولفه هایى همانند کشور محل سکونت؛ امکانات موجود ، بودجه ى تحقیقاتى ، تعداد محققان شاغل و زبان است و علاوه بر الگوى استنادی-انتشاراتى ، میزان دسترس پذیرى مقالات بر شاخص هرش کسب شده موثر است. "

با فراهم شدن امکانات زیرساختى و تکنولوژیکى و نیز شکل گیرى نوع جدید تعامل بین بیمار و پزشک ، روز به روز بر میزان استفاده از اینترنت، براى گرفتن اطلاعات پزشکى و بهداشتى افزوده مى شود و این در حالى است که هیچ نظارتى بر کیفیت اطلاعات ارائه شده از طریق وب صورت نمى گیرد .این مساله در حیطه پزشکى که کیفیت اطلاعات بر حیات انسان ها تاثیرگذار است بسیار مهم مى باشد. یکى از راه هاى اطمینان از کیفیت اطلاعات در وب سایت ها ، رعایت برخى معیارها از جمله معیار سیلبرگ از سوى وب سایت ها است. هدف این مطالعه بررسی وب سایت های پزشکی و بهداشتی فارسی بود. روش بررسی: در این پژوهش که از نوع پیمایشى است 75 وب سایت ارائه دهنده اطلاعات پزشکى و بهداشتى فارسى براساس معیار سیلبرگ مورد بررسی قرار گرفت. این وب سایت ها با کاوش در دو موتور کاوش Yahooو Google و نیز از وب سایت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکى و برخى راهنماهاى موضوعى فارسى نظیر لینک و لینکستان و هات لینک به دست آمدند. سپس چک لیست معیار سیلبرگ براى این وب سایت ها با روش مشاهده مستقیم تکمیل گردید وداده ها با آمار توصیفى در نرم افزار آمارى SPSS تحلیل شد. یافته ها : نتایج بدست آمده نشان داد که حدود نیمى از وب سایت ها منابع مطالب منتشرشده خود را معرفى کرده اند (اصل اول از اصول سیلبرگ)، همچنین حدود 67% از وب سایت ها نویسندگان خود را معرفى کرده اند (اصل دوم سیلبرگ). در حالى که تنها 16% از وب سایت ها افشاگر رد مسئولیت در قبال اطلاعات وب سایت را دارا بودند و تنها در 20% از وب سایت ها تاریخ ایجاد وب سایت ذکر شده بود. نمره هاى کسب شده از معیار سیلبرگ در محدوده صفر تا 8 از 9 نمره بود و هیچ یک از وب سایت ها تمامى اصول معیار را کسب نکردند. بحث و نتیجه گیرى : بررسى انجام شده توسط پژوهشگر نشانگر نامطلوب کیفیت اطلاعات ارائه شده در وب سایت هاى پزشکى و بهداشتى فارسى است و در نتیجه کاربر فارسى زبان باید در استفاده از اینترنت به عنوان منبع اطلاعاتى با هوشیارى کامل عمل کند و با مشورت متخصصین مربوط از اطلاعات آنها استفاده کند. "

طبق آمار مرگ و میر سال 1382، بیمارى هاى قلبى و عروقى، سرطان ها، حول تولد و دستگاه تنفس بیشترین مرگ و میر را در ایران داشته اند. براى کاهش میزان مرگ و میر پزشکان ایرانى نیازمند کسب آگاهى از آخرین روش هاى درمانى هستند. دو مورد از مهمترین پایگاه هاى علوم پزشکى و پرکاربردترین آنها Pubmed و Embase مى باشند. شناسایى روش هاى نمایه سازى و مقایسه اصطلاحنامه هاى دو پایگاه اطلاعاتى Pubmed و Embase، به جستجوى موفق تر اطلاعات کمک مى کند و به دنبال آن مى توان الگویى روزآمدتر براى شیوه هاى نمایه سازى و اصطلاحنامه پایگاه ملى اطلاع رسانى پزشکى بدست آورد. لذا این مطالعه با هدف مقایسه شیوه هاى نمایهسازى Pubmed و Embase انجام گردید. روش بررسی: این پژوهش از نوع کاربردى و روش پژوهش پیمایشى تحلیلى است. در 3 ماهه چهارم سال 2006، براى ارزیابى اصطلاحنامه ها تمامى توصیفگرهاى مربوط به 4 زمینه موضوعى از دو اصطلاحنامه استخراج گردید و براى شیوه هاى نمایه سازى با طراحى راهبرد جستجویى مقالات جمع آورى شد و 6381 توصیفگر و 3358 مقاله ارزیابى گردید. براى جمع آورى داده ها از لیست کنترل و پرسشنامه استفاده شد. نه فاکتور از دو اصطلاحنامه ( شامل توصیفگر عبارتى در برابر توصیفگر تک کلمه، تعداد واژه ها در توصیفگر عبارتى، توصیفگر در قالب صفت و موصوف در برابر توصیفگر با ترکیب حرف اضافه و یا حرف ربط، توصیفگر غیر مقلوب در برابر توصیفگر مقلوب، استفاده از انواع علامت هاى نشانه گذارى در ساختار توصیفگر، استفاده از اختصار و آغازه به عنوان توصیفگر، حروف تعریف در توصیفگر، توصیفگر با توضیحگر، ارائه یاداشت دامنه) با استاندارد مقایسه گردید. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون هاى آمارى t و z استفاده شد. یافته ها: اصطلاحنامه Emtree در 6 فاکتور و اصطلاحنامه MeSH در 4 فاکتور انطباق بیشترى با استاندارد داشته اند. بیشتر مقالات در پایگاه اطلاعاتى Pubmed با 30-21 واژه و در پایگاه اطلاعاتى Embase با 40-31 واژه نمایه سازى مى شوند. نتیجه گیری: ساختار Emtree براى الگوبردارى مناسب تر از MeSH است. شیوه نمایه سازى Embase تخصیصى، استخراجى، جامع و اخص نگر است. در Pubmed نمایه سازى به صورت تخصیصى و جامع صورت مى گیرد. "