حسن صیانتی

دوران بیست و دو ساله (567 589 ق) سلطنت صلاح الدین ایوبی، بنیانگذار ایوبیان مصر و شام، با ده ها نبرد با صلیبیان همراه بود. افزون بر آن، نبردهای وی با امیران مسلمان در مصر، شام و شمال عراق نیز جریان داشت. این مقاله بر آن است تا حاصل پژوهش تاریخی خود در منابع اسلامی و برخی پژوهش های مسیحیان را که از روشی توصیفی تحلیلی فراهم آمده است، با رهیافت معرفی شده از نظریه جنگ عادلانه بکاود تا به این پرسش پاسخ دهد که رفتار و سیاست های نظامی این چهره تاریخی تا چه حدّ با اصول جنگ عادلانه قابل تطبیق است؟ دستاورد این پژوهش نشان از آن دارد که رفتار نظامی صلاح الدین بیش تر با نظریه واقع گرایانه جنگ تطبیق دارد تا با مفهوم و اصول نظریه جنگ عادلانه؛ زیرا در حالی که اصول جنگ عادلانه را جنگی قانونمند برای رسیدن به صلح و با اجتناب از رفتار خشونت بار با غیر نظامیان، اسیران و فضاهای محیطی مورد تهاجم می دانند، در کارنامه صلاح الدین، جنگ هایی برای رسیدن به سلطه بیش تر، همراه با انتقام جویی و تهاجم های نامتعارف آسیب زا برای غیر نظامیان دیده می شود؛ لذا به رغم رفتارهای سلطان ایوبی در رعایت موازین اخلاقی در بسیاری جنگ ها، خشونت و قدرت طلبی در موارد متعددی از دیگر جنگ های وی دیده می شود.     

شیخ اشراق نسبت موجودات با خداوند یا نسبت انوار مجرده خصوصاً نفس ناطقه با نورالانوار را در پرتو اضافه اشراقیه تبیین می کند. در اضافه اشراقیه، مضاف که عین اضافه است، دارای وجود فقری، غیرمستقل و قائم بغیر است، غیری که قیوم و حقیقت محض واحد مستقل است. شیخ اشراق این اضافه را از سنخ نور می داند. از نظر شیخ اشراق، نفس انسان در پرتو اضافه اشراقیه می تواند به مراتب بالای شناخت و ایمان به خداوند برسد و ایمان او از طریق عشق به عالم علوی ظهور یابد. نفس در پرتو اضافه اشراقیه انوار عالی خود را مفتقر إلی الله می بیند، و به مقام فنا و بقای بعد از فنا و مقام عبودیت و نفس مطمئنه می رسد. وقتی نفس انسان به نور عقلی باقی شود، از افتقار و نقص و جهل به غنا و کمال و معرفت می رسد. از همین رو اضافه اشراقیه شریف ترین نسبت هاست.