عزیز کلانتری

پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت اقتصادِ فرهنگ در استان ایلام و راهکارهای تقویت آن؛ با تأکید بر شناسایی ظرفیت های محلی در پارادایم کیفی و به روش تحلیل تماتیک انجام گرفته است. جامعه هدف شامل کلیه فعالان و کارشناسان عرصه فرهنگ و هنر در استان ایلام بود که نمونه گیری بر مبنای اشباع نظری با 35 نمونه انجام شد. برای گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساخت یافته استفاده شد. نتایج نشان داد که مهمترین حوزه های دارای ظرفیت سرمایه گذاری براساس الگوی اقتصاد فرهنگ در استان ایلام عبارتند از: حوزه ادبیات، حوزه صنایع دستی، حوزه هنرهای تجسمی، حوزه آداب و رسوم، حوزه نمایش و حوزه موسیقی. در حال حاضر به جز حوزه نمایش و تاحدودی در حوزه موسیقی، در سایر حوزه ها وضعیت نامناسبی در استان وجود دارد. موانع و محدودیت هایی از جمله موانع اقتصادی؛ موانع سازمانی و مدیریتی؛ موانع ساختاری اجتماعی؛ موانع ساختاری فرهنگی؛ موانع بازاریابی و تبلیغات؛ ضعف های قابل مشاهده در هنرمندان و ... مهمترین موانع در راه بهبود وضعیت بوده اند. برای غلبه بر این محدودیت ها، راهکارهایی می توان پیشنهاد داد از جمله: 1- تغییر در شیوه های مدیریت و سیاست گذاری ها، 2- زمینه سازی و بسترسازی لازم، 3- پشتیبانی مالی از تولید آثار فرهنگی و هنری، 4- بهبود کیفیت آثار هنرمندان، و 5- تبلیغات و بازاریابی مناسب و اقدامات عملی برای فروش آثار از جمله تأسیس بازارهای گوناگون، راه اندازی جشنواره ها و نمایشگاه های مختلف و ....

فرهنگ کار را می توان مجموعه ارزش ها، باورها و دانش های مشترک و پذیرفته شده افراد درباره فعالیت های معطوف به تولید یا ایجاد ارزش افزوده دانست؛ درواقع یک مسئله بسیار مهم است که در صورت بهبود و درونی شدن می تواند آثار اجتماعی مثبت فراوانی را برای شهروندان و جامعه بیافریند. مطالعه حاضر با هدف پدیدارشناسی وضعیت فرهنگ کار در بین جوانان استان ایلام انجام شده است. جامعه هدف پژوهش شامل تمامی جوانان استان ایلام و تعداد اطلاع رسان ها بر اساس معیار اشباع نظری 50 نفر بوده است. از مصاحبه نیمه ساخت یافته برای گردآوری و از روش 7 مرحله ای کلایزی برای تحلیل داده ها استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که فرهنگ کار جوانان ایلامی از وضعیت نسبتاً مناسبی برخوردار است؛ به طوری که علاوه بر پیشینه قداست و اهمیت و ارزش کار و تلاش در فرهنگ ایلامی، امروزه نیز در ذهن جوانان ایلامی کار امری ضروری و بسیار مهم برای خود، خانواده و جامعه می باشد؛ اما این وضعیت به وسیله عوامل مختلفی تحت الشعاع قرار گرفته است که مهمترین آنها ضعف بنیه اقتصادی جوانان، عدم حمایت یا حمایت مالی نامناسب نهادهای اقتصادی و رفاهی از کار و کارآفرینی، ضعف نهادی و سازمانی و ضعف زیرساخت ها، ضعف فرهنگ عمومی، نگرش خانوادگی نامناسب به کار و هژمونی فرهنگی مرکز - پیرامون است. در نهایت با توجه به نتایج پژوهش، پیشنهادات سیاستی برای بهبود فرهنگ کار جوانان ایلامی ارائه شده است.

پژوهش حاضر با هدف شناخت اجمالی مؤلفه های فرهنگ بومی منطقه عمومی سیمره و قابلیت های کارکردی این فرهنگ و ارائه راهکار برای فعالسازی ظرفیت های محلی موجود در این زمینه بر اساس رویکردهای توسعه مشارکتی انجام شد. در این راستا برای گردآوری و تحلیل داده ها از شیوه توصیفی- تحلیلی به گونه مردم نگارانه استفاده گردید و به روایت راویان محلی عضو کانال تلگرامی «تاریخ و فرهنگ دره شهر» استناد شد که از کم و کیف مؤلفه های فرهنگی بومی و قابلیت های کارکردی آنها آگاهی داشتند. داده ها و اطلاعات به دست آمده مبین آن است که فرهنگ بومی سیمره در تمام زمینه های مورد بررسی، از جمله: ترانه ها و نغمه های شاد محلی، کارآواها، آیین ها و سنن ریشه دار و پیوندبخش، ضرب المثل های آموزنده و پرمحتوا، ادبیات شفاهی پندآموز، بازی های محلی مفرح و حکایت های تاریخی آموزنده از ظرفیت های کارکردی قابل توجهی برخوردار است که به انحاء مختلف، قابلیت احیا و انطباق با مقتضیات جدید را دارند و می توانند در راستای رونق بخشی به اقتصاد فرهنگ به بازار تولیدات فرهنگی وارد شوند. یافته های پژوهش نشان می دهند برخلاف دیدگاهی که به فرهنگ عامه نگاه تحقیرآمیزی دارد و فولکلور و مواد و داده های آن را در شمار مشتی خرافه، افسانه، اسطوره و گفتار مردم بی سواد قلمداد می کند، فرهنگ بومی منطقه سیمره از قابلیت های کارکردی و توان بالایی برای ورود به عرصه کسب و کارهای نوین فرهنگی – هنری و ایفای نقش در دوره جدید برخوردار است؛ بر این اساس، ضرورت دارد دولت در قالب راهبرد «فعال سازی ظرفیت های مردمی»، زمینه های گشایش و بالندگی ظرفیت های مذکور و گسترش کسب و کارهای فرهنگی را فراهم سازد.

هدف مقاله، تبیین ریشه های شکل گیری «توسعه بومی مستقل» در ایران بعد از انقلاب و عدم شکل گیری این قِسم از توسعه در کشورهای عربی خاورمیانه بر پایه مقایسه نقش آموزه های فقه سیاسی مذهب شیعه و اهل سنت در مواجهه با مستحدثه تمدن غرب است. مبنای نظری و روشی این مقاله، چارچوب تحلیلی مفهومی وِبر در مطالعه نقش دین در دگردیسی های کیفی است. بازسازی نوع مثالی نظریه های فقه سیاسی شیعه و اهل سنت در برهه مورد نظر و مقایسه آن ها بر اساس نحوه مواجهه با مستحدثه مدرن غرب، نشان می دهد که یکی از دلایل عمده عدم شکل گیری «توسعه بومی مستقل» در کشورهای مسلمان اهل سنت و سوق یافتن مسیر توسعه آن به سمت توسعه وابسته در مقایسه با ایران، عدم شکل گیری گروه ها و دولت نوساز بومی حامل ایده پیشرفت و آبادانی در این کشورها است. در آموزه های فقه سیاسی شیعه با محوریت امام خمینی; که از منظر اجتهاد فعال، مبادرت به بسط اختیارات ولایت فقیه و پیش بُرد وظایف آن تا سرحد یک دولت مدرن نمود، دولت و گروه های نوساز بومی و در نتیجه توسعه بومی بعد از انقلاب شکل گرفت، اما در فقه سیاسی اهل سنت، حکم به نفی مظاهر مدرن و بازگشت به خلافت شرعی و بنیادهای اولیه آن داده شد که پیامد آن، امتناع شرایط توسعه بومی در این کشورها بوده است.

در این مطالعه هدف اصلی تبیین ریشه های دستاوردهای توسعه ی بعد از انقلاب به عنوان پدیده ای منحصربه فرد و خاص تحت عنوان «توسعه ی بومی مستقل»، بر پایه واقعیات خاص جامعه ایران است. بدین منظور از چارچوب تحلیلی و مفهومی جامعه شناسی وِبِر در تبیین دگردیسی های کیفی استفاده شده است. طبق این مدل، در ایجاد تحول هم شرایط مهم است و هم عوامل؛ هرچند آمادگی عاملان از اهمیت بیشتری در نزد وبر برخوردار است. به نظر وبر یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در آمادگی عاملان در انطباق با سلوک عقلانی، نیروهای جادویی-دینی و احساس تکلیف مبتنی بر آنهاست. فرضیه ی تحقیق حاضر بر پایه این رویکرد وبری و با توجه به مختصات جامعه ایران طراحی و تدوین شد. در بررسی فرضیه ی تحقیق از طریق روش کیفی، با رعایت بسندگی معنایی و عِلی در بازسازی نوع مثالی و برقراری رابطه عِلی جامعه شناختی بین آنها مشخص شد که بین آموزه های فقه سیاسی امام خمینی(ره) و تجربه ی توسعه ی بومی مستقل در ایران بعد از انقلاب «شباهت ساختاری» وجود دارد. یعنی که نوآوری های فقهی امام خمینی(ره) در دوره ی معاصر توانسته است در قیاس با سنت گرایی مذهبی پیشین، «شرایط ذهنی کافی» برای تعقیب فعالیت های توسعه ای با تکیه بر توانمندی های داخلی در بین حاملان توسعه ای در حال حاضر را فراهم سازد.