سمیه سلیمی

هدف این مقاله، بررسی کاربرد و مزایای آموزشی و ارتباطی  گرافیک نوول ( Graphic novel ) و کمیک ژورنالیسم ( Comics journalism ) است. طبق یافته های این پژوهش، که به روش کتابخانه ای و ترویجی انجام شده، گرافیک نوول ها (رمان های گرافیکی یا رمان های تصویری) که گاهی از آنها به عنوان “رسانه های جدید” یاد می شود، به یکی از ابزارهای آموزشی در کلاس های درس جهان، به ویژه در ارتباط با دروسی همچون زبان انگلیسی، علوم، علوم اجتماعی، تاریخ، ادبیات و هنر تبدیل شده اند. رمان های گرافیکی می توانند بخش مهمی از اجرای هر طرح درس استانداردی باشند و فهم و درک مباحث آموزشی را، حتی در افرادی که مشکلات خوانشی دارند، تسهیل کنند. همچنین گرافیک نوول ها، به ویژه در قالب مدرن آن، می توانند در حوزه های ارتباطی، تبلیغی و بازاریابی در راستای تحقق اهداف مورد استفاده قرار گرفته و به سبب تصویرمحور بودن آنها، از تأثیرگذاری بالایی برخوردار باشند. علی رغم مزایا و پتانسیل های بالای کمیک ژورنالیسم ها و نیز رمان های گرافیکی اعم از کمک آنها به یادگیری افراد عادی و دارای مشکلات خوانشی، تأثیرگذاری آن در توسعه مهارت های تفکر تحلیلی و انتقادی و “سواد جدید” ( New or Multiple Literacies ) و حتی بهبود سواد سنّتی و نیز یاری این نوع گرافیک به فهمیدن مواد پیچیده یادگیری، کمک در مسیر تحقق اهداف حوزه های روزنامه نگاری، ارتباطی، تبلیغی و بازاریابی و ...، همچنان از این ابزارهای تأثیرگذار در نظام آموزشی و نیز در حوزة ارتباطی ایران بهره گرفته نمی شود. ضمن دعوت به آشنایی با گرافیک نوول و کمیک ژورنالیسم و درک اهمیت، کاربرد و مزایای بهره گیری از آن، ورود نظام آموزشی کشور و نیز حوزه ارتباطی و رسانه ها به این زمینه مورد تأکید است.

یافتن عوامل موثر بر تحوّل شبیه زینب از منظر افزایش مضامین با روی کردی توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتاب خانه ای بررسی می شود.اسناد و شبیه نامه های به جا مانده از آن دوران، مهّم ترین منابع موثق بر تاثیر افزایش مضامین و داستانک های مستقل بر شبیه زینب در نسخ خطی مربوطه است. گاه لازم است تا برای نشان دادن تاثیر و میزان رشد متغیّیرها در یک قیاس و تطبیق شکلی و معنایی، نقش زنانه شبیه زینب در کنار شبیه مردان مورد بررسی قرار گیرد. مضامین در طی گذر زمان و پیش رفت شبیه نامه نویسی در دوران ناصری، ابعاد متنوّع تری پیدا می کند و حضور شبیه زینب را گسترش می دهد. افزایش مضامین در راستای گسترش روایت ها و داستانک های نمایشی راه را بر تحوّل شبیه زینب به سمت شبیهی پویا باز کرده است و شبیه مجال بیش تری برای معرفی خود به مخاطب پیدا می کند و در نتیجه مضمون های متنوّعی بروز می یابد. عمل کردهای متفاوت شبیه زینب، سیر تحوّل و دگرگونی این شبیه/شخصّیت را آشکار می کند.

هدف اصلی این مقاله، یافتن دستاوردهای نمایشی حاصل از پیشرفت های ادبی در تحوّل و دگرگونی شبیه زینب در نسخ خطی دوره ناصری با توجه به شرایط اجتماعی/فرهنگی و سیاسی آن دوره است. گسترش روایت ها و داستان های نمایشی در هرکدام از این شبیه نامه ها، راه را برای تحوّل شبیه زینب به سمت شبیهی پویا باز می کند و درنتیجه مضمون های متنوع تری بروز می یابند. افزایش رخدادها و داستانک ها، باعثِ طرحِ مضامینِ متنوع برای شبیه زینب شده است و روی کردِ متفاوتِ شبیه زینب را برای مخاطب آشکار می سازد. عملکردهای متفاوت شبیه زینب، سیر تحول و دگرگونی این شبیه/ شخصیت را آشکار می کند. همچنین متناسب با ایستایی (ثابت و بدون تغییر) و پویایی، کارکرد و حرکت شبیه زینب به عنوان عامل اصلی شکل دادن داستان و وقایع، در تبیین شبیه/شخصیت زینب مؤثر است. دگرگونی های نمایشی در نسخ خطی تعزیه نامه دوره ناصری در راستای تحوّلات ادبی «افزایش مضامین» رخ داد و سبب بروز جنبه های نمایشی شبیه زینب در نسخ مربوطه شده است. اسناد و شبیه نامه های به جامانده از دوران ناصری، مهم ترین منابع موثق در رفع ابهام ها و کشف نکته های مورد ادعا است. سؤال اصلی این مقاله به چگونگی سیر تنوع و تطور شبیه زینب در نسخ خطی دوره ناصری معطوف می شود. همچنین فرضیه اصلی به سیر تنوع و تطور شبیه زینب با بررسی عملکرد وی در نسخ خطی دوره ناصری بر اساس شرایط اجتماعی/سیاسی و فرهنگی و همین طور نهادینه کردن جایگاه والای شبیه زینب به عنوان زن در اذهان عموم، برخلاف عرف جامعه آن زمان، شبیه زینب را از شبیهی بی هویّت به سوی شبیهی با نگرش منحصربه فرد معرفی می کند. داده های این تحقیق به روش تحلیل محتوای کیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و نسخ خطی تعزیه نامه به جامانده از دوران ناصری، تجزیه وتحلیل خواهد گردید. محدوده زمانی پژوهش به دوران ناصری «ناصرالدین شاه قاجار» و محدوده مکانی پژوهش مربوط به نسخ خطی تعزیه نامه تکیه دولت «تهران» مربوط است.