صمد زارعی

تلاش برای تبیین منابع رشد اقتصادی منجر به معرفی انواع متعددی از سرمایه شد. اخیراً سرمایه اجتماعی و سرمایه زیست محیطی مورد توجه قرار گرفته است. در همین راستا این مطالعه با هدف تحلیل نقش انواع سرمایه در اقتصاد ایران صورت گرفت. برای این منظور از الگوی رشد نئوکلاسیک و داده های دوره 89-1353 اقتصاد ایران استفاده گردید. انواع سرمایه افزون بر سرمایه فیزیکی شامل سرمایه انسانی، سرمایه اجتماعی و سرمایه زیست محیطی در نظر گرفته شد. سرمایه زیست محیطی بصورت زیان حاصل از انتشار دی اکسیدکربن لحاظ گردید. متغیرهای بیانگر سرمایه اجتماعی عبارت بودند از دسترسی به اینترنت و همچنین دسترسی به تلفن. برای سرمایه انسانی از سه متغیر شامل نرخ باسوادی، نرخ ثبت نام در دوره ابتدایی و همچنین تعداد دانشجویان استفاده گردید. همچنین فرض شد تکنولوژی افزون بر نیروی کار در قالب سرمایه فیزیکی نیز ظاهر می شود. یافته ها نشان داد سرمایه فیزیکی مهمترین عامل در رشد اقتصاد ایران است و بازده آن 4/0-3/0 به دست آمد. اما نقش بسیار کمی برای متغیرهای سرمایه انسانی و سرمایه زیست محیطی به دست آمد. همچنین نقش سرمایه اجتماعی بطور نسبی قابل پذیرش و مثبت برآورد گردید که در حدود یک سوم تا یک چهارم سرمایه فیزیکی می باشد.

ا     این مطالعه با هدف ارزیابی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای مرتبط با فعالیت تعاونی های تولید کشاورزی و غیرکشاورزی جهت تأمین مالی خرد و ایجاد اشتغال در استان فارس انجام گرفت. داده های مورد استفاده از راه تکمیل پرسش نامه در میان 40 نفر از مدیران عامل منتخب گرد آوری و در تحلیل SWOT استفاده شد. اهمیت هر یک از عامل های اصلی و زیرعامل ها آن ها با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی تعیین شد. نتایج ماتریس ارزیابی داخلی و خارجی نشان دادند که هم اکنون تعاونی ها در تأمین دو هدف تأمین مالی خرد و ایجاد اشتغال در موقعیت میانه قرار دارند. بر اساس یافته های مقایسه زوجی مشخص شد فرصت ها با 37 درصد دارای بالاترین اهمیت و ضعف ها با وزن 31 درصد در رتبه دوم قرار دارند. در حالی که اهمیت نقاط قوت تنها 9 درصد بدست آمد و تهدیدها نیز وزنی کم تر از یک چهارم دریافت کردند. پس از تعیین نمره نهایی زیرعامل ها، راهبردهای انتخاب شده اولویت بندی و سهم هر یک از زیرعامل ها در دست یابی به راهبردها (چهار راهبردها) ارزیابی شد. بر اساس نمره جذابیت بدست آمده تفاوت میان راهبردها بسیار محدود بود. در تمامی راهبردها بالاترین مساعدت به فرصت ها تعلق گرفت و در پایین ترین سطح، نقاط قوت قرار گرفتند. هم چنین، به گونه نسبی اهمیت نقاط ضعف بیش تر از تهدیدها ارزیابی شد. دو زیرعامل ""نیروی انسانی با تجربه و تحصیل کرده"" و ""حمایت دولت از فعالیت های تعاونی و اشتغال زا"" از زیرعامل های فرصت ها و هم چنین، ""نوسان و پایین بودن قیمت محصول"" به عنوان مهم ترین تهدید و ""نبود مکانیزم گرد آوری پس انداز اعضاء"" به عنوان بازدارنده ترین ضعف ارزیابی شدند.

در سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی، بر نقش تعاونی ها به ویژه در اشتغال زایی تأکید زیادی شده است، در حالی که با توجه به محدودیت های مالی دولت، تأمین مالی آنها از مهم ترین چالش ها به شمار می رود. در همین راستا، مطالعه حاضر با هدف ارزیابی زمینه های تأمین مالی خرد توسط تعاونی ها و همچنین، ارزیابی مساعدت تعاونی ها در ایجاد اشتغال انجام شد. داده های مورد نیاز از طریق تکمیل پرسشنامه در میان 120 نفر از اعضای تعاونی های کشاورزی- روستایی و غیرکشاورزی استان فارس در سال 1394جمع آوری شد. متغیرهای تمایل به مشارکت در تأمین مالی خرد و ارزیابی مشارکت صندوق در ایجاد اشتغال در قالب طیف لیکرت مورد استفاده قرار گرفتند. یافته ها نشان داد که اعضای دارای تمایل بالاتر برای مشارکت در طرح تأمین مالی خرد افرادی با مقیاس فعالیت و تعداد اعضای شاغل پایین، خانوار بزرگ و سابقه عضویت کمتر هستند؛ همچنین، زنان در مقایسه با مردان دارای تمایل به مشارکت بالاتر ارزیابی شدند. علاوه بر این، یافته ها نشان داد که مردان در مقایسه با زنان، افراد دارای سابقه بالاتر و اعضای دارای بعد خانوار بالاتر، احتمال ایجاد اشتغال را پایین تر ارزیابی می کنند؛ همچنین، افراد دارای تحصیلات بالاتر احتمال ایجاد شغل توسط صندوق تعاونی را اندکی پایین تر و افراد دارای درآمد بالاتر این احتمال را اندکی بالاتر ارزیابی می کنند. بر اساس نتایج پژوهش، فعالیت های حوزه روستایی و کشاورزی را می توان در قالب یکی از اولویت ها برای ایجاد تعاونی تأمین مالی خرد توصیه کرد.